DOPPLER OLAYI; gözleyici ile bir titreşim kaynağı arasındaki relatif (izâfî) hareket sebebiyle, titreşimin gözlenilen frekansında ortaya çıkan değişiklik. Bu her gün hissedilebilen bir olaydır.
Korna çalan bir araba, duran bir gözleyicinin yanından geçerken ses frekansının değiştiği fark edi-’ lir. Kaynak veya gözleyicinin yaklaşması esnâ- smda gözleyicinin algıladığı frekans büyür, dolayısıyla ses incelir (tizleşir); uzaklaşması esnâsın- da algıladığı frekans küçülür, dolayısıyla ses kalınlaşır (baslaşır). K kaynağı, G gözleyiciyi göstermek üzere, titreşim kaynağının frekansına f0, dalgaların yayılma hızına C dersek, titreşim kaynağının yaklaşma veya uzaklaşma hızının V1? gözleyicininkinin V2 olduğu düşünüldüğünde:
Eğer tek renkli bir ışık sâbit bir optik sisteminden geçerse, titreşimin frekansı dâimâ sâbit, kalır. Ancak hareket eden bir aynadan yansıyan ışıkta ve gözleyen ile ışık kaynağı arasında bir hareket varsa, frekans değişir. Bu olay, dalga teorisi kullanılarak kolayca açıklanabilir. Sâbit fo frekansı ile ışık veren bir ışık kaynağı göz önüne alalım. Gözetlenen, bir V hızı ile yaklaşarak hareket etsin. Işık dalgasının birbirini tâkib eden tepeleri, gözetleyenin durmasına nisbetle daha geç zamanlarda erişecektir. Basit bir hesap, gözleyenin ışığı C ışık hızı olmak üzere fo (1-V/C) frekansında gördüğünü ortaya koyar. Uzaklaşan gözetleyene ışık, durmaya karşılık daha kırmızı görülür. Gözetleyen ışık kaynağına yaklaşıyorsa, ışık daha mâvimsi görülür. Eğer ışık uzaklaşan bir aynadan yansıyorsa, mesâfe iki katı büyüyeceğinden, yansıyan ışığın frekansı fo (1-2V/C) olarak ortaya çıkar.
Doppler Olayı, astronomide yıldızların hızlarını ölçmek için kullanılır. Görülen ışığın kırmızıya kayması kâinâtın zamanla genişlediğine işâret eder. Eğer bu doğru ise 1960’larda bilinen en uzak yıldızlar grubu, ışık hızının % 40’ı ile hareket etmektedir. Bu ise ışık kaynağının 5×109 ışık yılı uzakta olduğu anlamına gelir. Venüs’ten 1961’de alınan radar sinyallerinden, gezegenin ekseni etrâfındaki dönüş peryodunun, Güneş et- râfındaki dönüşüne göre biraz daha uzun olduğu anlaşılmıştır. Bu ise Venüs’te Güneşin batıdan doğduğu hissini verir.