Acoma
İ.S. 1100 dolaylarında kurulmuş bir Kızılderili köyünün ve bu köyde yaşayan Kızılderili kabilesinin ortak adı. New Mexico’da Albuquerque’nin 135 km batısında, vadi tabanından yüksekliği 109 m olan bir kumtaşı dağında, 2 130 m yükseltide yer alan Acoma (ya da Ako- ma), ABD’deki en eski yerleşme merkezlerinden biridir. Pueblolardan olan, bir Batı Keresa lehçesi konuşan Acomalar, daha Tarihöncesi dönemde köyün bulunduğu yere yerleşmişlerdir. Eskiden olduğu gibi günümüzde de mısır, fasulye ve sebze yetiştirerek, sazlardan sepet, vb. örerek geçinirler. Acomalar, “aşağıdaki dünya”dan yukarı tırmanarak buraya geldiklerine, yaratıcı anaları saydıkları Lati- ku’nun dinsel ve toplumsal düzeni örgütlemekle görevli olduğuna inanırlar; Hayvan ve bitki adları taşıyan anaerkil klanlar biçiminde örgütlenmişlerdir; antilop klanının başı olan erkek, geleneksel olarak Kaçinaların (ekine yağmur getiren ruhlar) babası sayılır; aynı zamanda da köyün dinsel ve siyasal başkamdir. Francisco Vazguez de Coronado yönetimindeki İspanyojlar bölgeye 1540’ta ayak bastılar ve uzun çarpışmalardan sonra Acomalara boyun eğdirdiler. Misyoner Juan Ramirez tarafından hıristiyanlaştırılan (ama toplumsal ve dinsel geleneklerinin büyük bölümünü korudular) onurlu ve bağımsızlığına düşkün bir halk olan Acomalar, 1680’deki Pueblo ayaklanmasına topluca katıldılar ve ancak yoğun çarpışmalardan sonra, 1699’da yeniden sömürgecilere boyun eğmek zorunda kaldılar. AvrupalIlarla ilk karşılaştıklarında nüfusları 3 000 dolayındayken, 1760’ta 1 052’ye 1920 yıllarında da 1 000’in altına düştüyse de, 1980 yıllarının ortalarında yeniden 3 000’e ulaştı.
Arjantin’de dağ. Şili sınırı yakınında, Santiago’nun yaklaşık 88 km kuzey-kuzeydoğusunda yer alan Aconcagua, And dağlarının ve Batı yarıkürenin en yüksek doruğudur. Deniz düzeyinden yüksekliği 6 960 m, Şili kıyılarının biraz açığındaki derin okyanus çukurunun dibinden yüksekliğiyse 12 954 m olan dağa, ilk olarak 1897’de İsviçreli dağcı Mattias Zurbriggen tırmanmıştır. Aconcagua’nın batı ve kuzeybatı yamaçları hafif dik, rüzgâra açık ve birbirinden kopuk kayalarla kaplıdır. Daha sarp olan olan güney ve güneybatı yanlarında kar ve buza rastlanmaz. Yalnızca doruğu buzullarla kaplıdır. Yanardağ kökenlidir ve sık sık deprem olan bir bölgede yer alır.