Adam, Robert
İskoçyalı mimar ve dekoratör (Kirkcaldy 1728-Londra 1792). XVIII. yy’ın ikinci yarısının önde gelen mimarlarından olan Robert Adam, uluslararası yeni klasisizmin (Bk. YENİ KLASİSİZM, güzel sanatlar) önderlerinden- dir; iç dekorasyonda da Adam üslubunu yaratmıştır. Varlıklı bir mimar olan babası William Adam’ın yanında eğitim gören R. Adam, mimarlık mesleğine İskoç- ya’da en büyük ağabeyi John’un yanında başladı. 1754-1758 arasında İtalya ve Fransa’daki sanat yapıtlarını inceleyip, yeni klasisizm akımını benimseyerek, özellikle Fransız dekorasyoncusu Charles Louis Cléris- seau’nun ve İtalyan sanatçısı Giovanni Battista Pirane- si’nin etkisinde kaldı. İngiliz soylularının İtalya’da sık sık geziler yaptıklarını, dolayısıyla da İtalyan sanatını tanıdıklarını görünce, gezisinin sonunda Londra’ya yerleşti (1758; sonradan kardeşi James’i de yanına çağırdı). Kısa sürede çok sayıda sipariş alıp, krallık mimarı (ve başlıca rakibi) Sir William Chambers’ın yardımcılığına atandı. Ruines of the Palace of Emperor Diocletian ofSpa- latro in Dalmatia (Dalmaçya’da Spalatro’daki İmparator Diocletianus’un Sarayının Yıkıntıları) adlı yapıtını yayımlayarak (1764) “Adam üslubu” adı verilen yeni klasisizm esinli üslubunun İngiltere’de iyice tutunmasını sağladı. Adam üslubu İngiltere’de, İtalyan mimarı Andrea Palladio’nun çok yaygın stilinden türetilen ve Yunan- Roma kaynaklarına daha sıkıca bağlı kalan Burlington- Palladio üslubunun yerini almıştır. Aslında R. Adam da aynı öğeleri, ama daha serbest bir biçimde ve yaratıcı gücüne daha çok yer vererek kullanmıştır. Robert Adam, Londra’da ve İskoçya’da birçok ev yapımının yanı sıra, İngiltere’de çeşitli şato ve konakları yeniden düzenlemiş, en büyük başarılarını, söz konusu yapıların dekorasyonunda elde etmiştir. Bu yapıların başlıcaları arasında Middlesex’teki Syon House (y. 1760-1769), Derbyshire’daki Kedleston Hall (y. 1759- 1771 ), Londra’daki Kenwood (y. 1767-69), Yorkshire’ daki Harewood HouselVy.1758-1771 ),Yorkshire’daki Nostell Priory (1766-76), Middlesex’teki Osterly Parkı (1771-80), Londra’daki Lansdowne House (y. 1760- 1768), Derby House (1773-74, yıkılmıştır) ve günümüzde Courtauld Sanat Enstitüsü olan Home House (1775-77) sayılabilir. Ayrıca çeşitli kent tasarımları da gerçekleştirmiştir: Londra’da Thames ırmağı kıyısında bir dizi görkemli evden oluşan Adelphi tasarımı (mali yönden ge çek anlamda iflasına yol açmıştır; 1768-72; yıkılmıştır), Portland Meydanı (1776-yaklaşık 1780), Fitzroy Meydanı (1791-1800), vb. Gerçekleştirdiği kamu yapıları arasındaysa Londra’daki Admirality Screen (1759-60), Edin- burg’daki Register House (yaklaşık 1774-1792) ve Edinburgh Üniversitesi (yapımına 1789’da başladı; 1793’te tamamlandı), vb. sayılabilir. Robert Adam, dönleminin İngiliz mimarlarının çoğunu (George Dance, James Wyatt, genç Sir John Soane, vb.) etkilemiş, etkisi yeni kurulan ABD’ye (Charles Bulfinch’in ve Benjamin Latrobe’un yapıları) ve Rusya’ya (İskoç mimarı Charles Cameron’un yaptığı saraylar) da yansımıştır. Sir John Soane’ın satın aldığı eskizleri, günümüzde Londra’da SoaneİMüzesi’ndesergilen- mektedir.
İngiltere’de Middlesex’teki Syon House’un sofası, Robert Adam’ın zengin yeni klasik dekorasyon üslubunun önemli örneklerindendir. 1760-69 arasında yapılan Syon House, klasik Roma öğelerinin kullanımında yeni bir serbestliği yansıtır.