EMPEDOKLES

EMPEDOKLES, yunan filozofu (Agkritzento
[bugün Agrigento], Sicilya M.ö. 490’a
doğr.). Nüfuzlu, zengin, üyeleri arasında olimpiyat
oyunlarında birincilik kazananlar
bulunan bir ailedendi; kendisinin de olimpiyatlarda
birincilik kazandığı söylenir. Babası
Meton, demokratik partinin önderiydi,
Empedoklesin de sonradan bu partinin önderi
olduğu öne sürülür. Empedokles siyaset
adamı, kanun yapıcısı, şair, hekim, müneccim
idi. Ayrıca, keramet sahibi olduğu
söylenirdi. Bugün elimizde Peri Phiseos (Tabiat
Üstüne) adlı şiirinden 450 mısra, Katharmoi’dan
da (Arınmalar) 120 mısra kalmış
bulunuyor. Empedokles felsefî düşüncelerini
açıklayan bu mısralarda, kendisine bir
tanrı gözüyle bakılmasından hoşlandığını
söyler. Aristoteles’e göre, Empedokles 60
yaşlarında, Peloponnessos’ta ölmüştür. Diogenes
Laertios ise onun Etna yanardağının
kraterine atladığını, yanardağın da, filozofun,
ayağına giydiği sandallardan birini dışarı
fırlattığını ileri sürer. Empedokles’in
güçlü bir zekâya sahip olduğu söylenir. Belirtildiğine
göre Gorgias da onun öğrencisiydi.
Lucretius, Empedokles’i öve öve göklere
çıkarır.
Herakleitos’tan, Parmenides’ten ve Pythagoras’tan
yararlanmakla birlikte eklektik bir
filozof olan Empedokles’in kendine özgü
olan dört unsur teorisi modern kimya çağına
kadar süregeldi. Bu teoriye göre var
olan her şeyi yaratıp meydana getiren dört
unsur, su, hava, ateş ve toprak’tır. Bu büeşim
süreklidir. Empedokles, hem Parmenides’e
hem de Herakleitos’a hak verir. Ona
göre, hiç bir şeyin başlamadığını ve bitmediğini
söyleyen Parmenides haklıdır; çünkü
unsurlar, sürekli olarak aynı kalır. Her şeyin
sürekli olarak değiştiğini öne süren Herakleitos
da haklıdır; çünkü, unsurların
meydana getirdiği bileşimler, bir an bile birbirleri
ile özdeş değildir. Empedokles’e
göre unsurlara iki ilke hâkimdir: onları birleştiren
sevgi, ayıran da nefrettir.
Biyoloji alanında Empedokles’te, evrim ve
doğal ayıklanma kavramlarını bulmak
mümkündür. Empedokles aynı zamanda değişimcilik
teorisinin de, uzak bir öncüsü
sayılabilir,