Nüveyri

Nüveyri, asıl adı ş e h a b e d d în a h m e d el –
k în d î e ş -şa f İî (d. 5 Nisan 1279, Kus – ö.
1332, Kahire, Mısır), Arap ansiklopedi
yazan ve tarihçi. Bir devlet adamı olan
babası Abdülvehhab tarafından yetiştirildi.
Memlûk hükümdarlarının hizmetinde çalıştı.
Ciltçilik ve hattatlıkla ilgilendi.
Nihayetul- Ereb fi Fununıl-Edeb adlı ansiklopedisiyle
döneminin en ünlü tarihçi ve
ansiklopedicileri arasına girdi. Otuz bir cilt
ve beş ana bölümden oluşan bu yapıtta gök,
yer, insanlar, bitkiler ve çağın tarihsel
olaylarına ilişkin ayrıntılı bilgiler verilmiştir.nüzul (Arapçada “inme”, “konaklama”,
“konuk için hazırlanan yemek”), Osmanlı
Devleti’nde sefere çıkan ordu için halktan
sabit bir bedel karşılığı toplanan yiyecek ve
içeceğin menzil(*) denen konaklama yerlerinde
toplanması.
Osmanlı ordusunun ilk toplanma yeriyle
cephe arasında konakladığı her menzilde,
nüzul emini (konakçı başı) denen görevliler,
sefer süresince olağanüstü yükümlülüğe
bağlı yöre halkından sağladıkları zahireyi,
hayvan yemini vb hazır ederlerdi. Nüzul
yükümlülüğü ordunun cepheye varmasıyla
sona ererdi. Hangi bölgenin ne kadar
sürsat(*) zahiresi (arpa, et, ekmek, yağ, bal
vb) ya da sürsat akçesi vereceği merkezdeki
menzil kayıtlarında belirlenmiş olurdu. Sürsat
zahiresi arasında ana gereksinim maddesi
sayılmayan yiyeceklere yer verilemezdi.
Nüzul emini bedeli ödenerek alman mallann
korunması, dağıtılması ve taşınmasından
da sorumluydu. Nüzul işleri için Osmanlı
kalelerinde büyük ambarlar, tahıl depoları
vardı. Buralardaki stoklar her yıl üçte bir
oranında yenilenirdi. Osmanlı Devleti’nde,
maaşlı (ulufeli) merkezî ordunun savaşta ve
barışta idamesinin yanı sıra, kapıkulu ocakları
ve eyalet askeri (tımarlı sipahiler) ile
birlikte bütün ordunun sefere çıkması, çok
büyük bir örgütlenme gerektiriyordu. Bu
işlerin toplum üzerinde ne gibi bir yük
oluşturduğu, bürokrasi ve orduyu beslemenin
zaman içinde ağırlaşmasının reayanın
basit ve genişletilmiş yeniden-üretim olanaklannı
nasıl etkilediği henüz açıklığa
kavuşturulmuş değildir. Bununla birlikte
âvârız akçesi gibi tümüyle askeri nitelikli
özel vergiler, ordu için yol ve köprü yapımı
gibi işlerde devletin angarya koyma hakkı,
özel bazı reaya kesimlerinin (örn. derbendciler)
yarı-askeri destek faaliyetleriyle ömür
boyu görevlendirilmeleri vb hep bu yükün
önemli olabileceğini düşündürmektedir. Sefer
halindeki ordunun ikmali için başvurulan
nüzul ve sürsat da, ordunun geçtiği
yolun iki tarafında kilometrelerce genişleyen
bir şeritte yaşamı derinden etkileyebilen
yöntemlerdir.
Nüzul, 18. yüzyılın ikinci yarısında geleneksel
düzenini yitirmeye başladı. 19. yüzyılın
başında da bu uygulama bırakılarak
ordunun ikmal işleri için Konaklar Müfettişliği
kuruldu