Nyerere, Julius (Kambarage)

Nyerere, Julius (Kambarage), lakabı
m w a l im u (Svahili dilinde “Öğretmen”) (d.
Mart 1922, Butiama, Tanganika), bağımsızTanganika’nın ilk başbakanı (1961), Tanzanya’nın
ilk cumhurbaşkanı (1964) ve Afrika
Birliği Örgütü’nün (OAU) önde gelen
kurucularından.
Zanaki kabilesi reisinin oğluydu. Uganda’
da öğrenim gördü ve Katolikliği benimsedi.
Çeşitli Katolik okullarında öğretmenlik
yaptıktan sonra Edinburg Üniversitesi’ne
gidi. 1952’de üniversitenin beşeri bilimler
bölümünü bitirdi.
Siyasal yaşama girdiğinde, İngiltere’nin
Milletler Cemiyeti adına yürüttüğü manda
yönetimi sona ermiş, Tanganika Birleşmiş
Milletler vesayet bölgesi olmuştu. Bağımsızlık
sürecini hızlandırmak amacıyla Nyerere,
Tanganika Afrika Birliği’ne katıldı ve birliğin
başkanı oldu. 1954’te de örgütü Tanganika
Afrika Ulusal Birliği’ne (TANU) dönüştürdü.
1955 ve 1956’da New York’a giderek
Birleşmiş Milletler Vesayet Meclisi’nde ülkesinin
bağımsızlık isteğini dile getirdi vebağımsızlık için tarih belirlenmesini istedi.
İngiliz yönetimi bu isteği reddetti, ama
Nyerere’nin ülkesindeki etkisini göz önünde
bulundurarak onu Yasama Meclisi üyeliğine
atadı. 1957’de Nyerere, bağımsızlığa geçiş
sürecinin ağır ilerlemesini protesto etmek
amacıyla meclis üyeliğinden ayrıldı. 1958’de
Afrikalı, Asyalı ve AvrupalIların temsil
edilmesini öngören seçim tasarısını kabul
etti. Seçimlerde üç toplumdan da aday
gösteren TANU büyük bir zafer kazandı.
Tanganika, Eylül 1960’ta kendi kendini
yöneten bir ülke, Nyerere de bakanlar
kurulu başkanı oldu. Aralık 1961’de bağımsız
Tanganika’nın ilk başbakanı, ülkede
cumhuriyet ilan edilince de ilk cumhurbaşkanı
seçildi. Nyerere 1964’te ise Tanganika
ve Zengibar’m birleşmesiyle kurulan Tanzanya
Birleşik Cumhuriyetinin cumhurbaşkanı
oldu.
Nyerere’nin etkisi Doğu Afrika sınırlarını
aşmıştı. Kuzey Rodezya (bugün Zambia)
beyaz yönetimi Kenneth Kaunda’nın örgütüne
karşı baskıcı önlemler almaya kalktığında,
Nyerere, gerektiğinde sının geçmeye
hazır 5 bin silahsız gönüllüyü seferber etti.
Sonuçta Kaunda, gönüllüleri yardıma çağırmaya
gerek kalmadan bağımsız Zambia’nın
ilk başbakanı oldu.
Nyerere, çağdaş Pan-Afrika hareketinin
önderlerinden biri olarak 1970’lerde Afrika’nın
siyasal yaşamında önemli rol oynadı.
Güney Afrika’nın apartheid politikasına
karşı ekonomik ve siyasal baskı uygulanmasını
savundu ve Afrika’nın barış içinde
kalkınması yolunda Siyah-beyaz işbirliği
çağnsım yapan Lusaka Manifestosu’nun
hazırlanmasında etkili oldu. Rodezya (bugün
Zimbabve), Güney Afrika Cumhuriyeti
ve Namibia’da (Güney Batı Afrika) beyaz
egemenliğine son verilmesini savunan beş
Afrikalı devlet başkanmm oluşturduğu gruba
önderlik etti.
1974 ve 1981’deki kuraklıklar ve Uganda
devlet başkanı İdi Amin’le Tanzanya arasında
çıkan anlaşmazlık bu dönemin başlıca
ekonomik ve siyasal sorunları oldu. 1972’de
Amin’in bütün Asyalıları Uganda’dan sürdüğünü
açıklaması üzerine, Nyerere Amin’i
ırkçılıkla suçladı. 1975’te, Nyerere OAU’
nıın Uganda’nın Kampala kentinde yapılacak
zirve toplantısını boykot etti. Uganda
birlikleri 1978’de Tanzanya’nın bir bölümünü
işgal etti; ertesi yıl da Tanzanya ordusu,
Amin yönetimini devirmeyi amaçlayan yerel
bir harekete destek vermek amacıyla
Uganda’ya girdi. Bu müdahale, 1980’de
Milton Obote’nin Uganda’ya dönmesini
sağladı.
Nyerere, bağımsız bir ekonomi kurma
çabasındaki genç bir ülkenin, seçim yaparak
temellerinin sarsılmasına izin veremeyeceği
gerekçesiyle Afrika için tek parti sistemini
savundu. Ama 1971’de, en yakın çalışma
arkadaşlarından bazısının vatana ihanet suçuyla
yargılanması, özellikle de yargılanmanın
gizli yapılan tek celsede sonuçlandırılarak
sanıklann ömür boyu hapse mahkûm
edilmesi bu sistemin sakıncalarını ortaya
koydu. Ayrıca Nyerere, Afrika için milliyetçiliğin
geçerli olamayacağını, siyasal hareketlerin
ulusal devlet zaafından kurtulup
bunu bütün kıtanın birleşmesi için bir araç
olarak görmesi gerektiğini savundu.
Uhuru na Umoja (1967; Özgürlük ve
Birlik), Uhuru na Ujamaa (1968; Özgürlük
ve Sosyalizm), Uhuru na Maendeleo (1973;
Özgürlük ve Kalkınma) gibi kitapları bulunan
Nyerere, Shakespeare’in Venedik Taciri
ve Julius Caesar adlı oyunlarını da Svahili
diline çevirmiştir.