Arkan, Seyfi

Arkan, Seyfi asıl adı a b d u r r a h m a n Se yf
e t t i n (d. 1903 / 1904, İstanbul – ö. 15
Temmuz 1966, İstanbul), 1930’larda modem
mimarlık anlayışıyla çalışmış mimar.
1928’de İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nden
mezun oldu. Aynı yıl Maarif Vekâleti
tarafından açılan Avrupa yanşmasım
kazanarak Almanya’ya gönderildi. Berlin
Teknik Üniversitesi’nde dışavurumcu mimarlığın
güçlü temsilcisi Hans Poelzig’in
yanında bir süre eğitim gördü. 1933’e değin
Poelzig’in özel bürosunda çalıştı. 1933’te
Türkiye’ye dönüşünden 1966’da ölümüne
değin DGSA’da Yüksek Mimarlık Bölümü’nde
şehircilik dersleri veren Arkan,
öğretim göreviyle yoğun bir mimarlık uygulamasını
birlikte yürüttü.
Arkan’ın mimarlığı birbirinden kesin çizgilerle
aynlan üç dönem içinde ele alınabilir.
1933’ten 1940’a uzanan ilk dönemde Arkan
Uluslararası üslup doğrultusunda çalışmıştır.
Bu yönelimini Almanya’da geçirdiği
yıllara borçludur. 1933’te kazandığı bir
yanşma sonucu gerçekleştirdiği ve ilk yapısı
olan Ankara’daki Hariciye Köşkü (1933-36)
ile Florya Cumhurbaşkanlığı Deniz Köşkü
(1935-36), İstanbul Ayaspaşa’da Üçler
Apartmanı (1935), Çankaya’da Makbule
Atadan Evi (1936), İzmit Halkevi (1938-
39), Ankara’da İller Bankası (1936-37) ve
Tahran Büyükelçiliği (1937-38) ilk döneminin
yapılandır. 1935-36’da tasarladığı Zonguldak’taki
iki işçi yerleşmesi ise, Türkiye’
de modem mimarlık anlayışıyla planlanmış
ilk toplu konut örnekleridir. Bütün bu
uygulamalanyla Arkan 1930’lann en ünlü
tasanmcısı haline gelmiştir.
1933-40 arasmda tasarladığı yapılarda Arkan’ın
biçim dili W. Gropius’a, zaman
zaman da E. Mendelsohn’a yaklaşır. Ama
bunlar basit kopyalar düzeyinde olmayan,
modem mimarlık anlayışının ilkelerini kavramış
bir mimann ürünleridir. Üstelik Çemberlitaş
Palas (1937-38) ve İzmit Halkevi
örneklerinde izlenebileceği gibi, genellikle
çok güçlü bir plastik kitle düzenine sahiptirler.
1940’larda II. Ulusal Mimarhk Akımının
başlamasıyla Arkan gittikçe gözden
düşmüş ve önemli devlet yapılannm miman
olma niteliğini bir daha kazanamamıştır.
1950’ye değin gerçekleştirdiği yapılar ise,
önceki dönemine oranla çok daha yalındır.
Bunlar üslup açısından Alman çizgisinden
çok, F. L. Wright’ın 1900’lerde geliştirdiği
biçim diline yakındır ve onun II. Ulusal
Mimarlık Akımı yandaşlan gibi geleneksel
Türk mimarlığını yeniden yorumlamaya
yönelmediğini gösterir.
1950’lerde Türk mimarlığı Batılı modern
mimarlık anlayışına geri döndüğünde, ünü
ve etkinliği artık iyice azalan Arkan bu
dönemde çeşitli kentlerde banka şube binalan
(1949-55), bazı özel konut yapılan
gerçekleştirmiştir. Ama bunlar, önceki dönemlerinin
ürünleri gibi çağdaşlannın seçkin
örnekleri değildir, ancak dönemin genel
yaklaşımını yansıtırlar. Arkan Türk mimarlık
tarihinde erken dönem yapıtlanyla seçkinleşmiştir.
Bunlar 1930’lar Türkiyesi’nde
üretilmiş, Batı’daki çağdaşlanyla da boy
ölçüşebilecek düzeyde yetkin yapılardır.