Ediacara faunası

Güney Avustralya’daki
Adelaide kentinin kuzeyinde, Ediacara Tepelerindeki
Pound Kuvarsitinde bulunmuş,
Prekambriyen Zamandan (y. 4 milyar-570
milyon yıl önce) kalma oldukça üstün yapılı,
çokhücreli fosil hayvanlar topluluğu. Ediacara
faunasının bulunması hem çokhücrelilerin
ilk gelişme evresine ışık tutumuş, hem
de Prekambriyen Zaman canlılarının sanıldığından
çok daha karmaşık bir evrimleşme
düzeyine ulaştığını ortaya koymuştur. Gene
bu fauna sayesinde, Prekambriyen’in hiç
değilse bir bölümünde, birbirleriyle etkileşim
içinde olan karma bir canlı topluluğunun
var olduğu anlaşılmıştır. Gerek bu
karma topluluğun, gerek topluluğu oluşturan
tek tek canlıların yapısındaki karmaşıklık,
bilinenden daha uzun bir gelişme ve
evrim sürecinin yaşandığını göstermektedir.
Ediacara Tepelerinden derlenmiş 600’ü
aşkın örnek arasında mercanlar, denizanaları,
çeşitli solucanlar ve akrabalık ilişkileri
tanımlanamayan bazı canlılar bulunur.
Bu hayvanlann kıyıya yakın sığ sularda
yaşadıkları ve çamur birikintilerinin arasına
gömülü oldukları için fosillerinin bozulmadan
günümüze değin ulaşabildiği sanılmaktadır.
Faunadan bugüne ulaşan tek kalıntı,
kumtaşlan içinde bulunan izleridir; bu hayvanlar
ölünce çamurda kalan vücut izleri
suların yükselmesi sırasında gelen kumlarla
dolmuş, silisli çözeltiler zamanla kumları
kumtaşı ve kuvarsite, çamur ve kil parçacıklannı
da serisit mineraline dönüştürmüştür.
Bulunan örneklerin tümü yumuşak gövdeli,
bazılan serbestçe yüzen plankton biçiminde,
bazıları ise deniz dibine bağlı yaşayan
ya da dipte dolaşan hayvanlardır. Örneklerin
büyük bölümü, iki yanlı bakışım gösteren
oval gövdelerinde oldukça karmaşık
çıkıntı ve oluklar bulunan Dickinsonia cinsindendir;
bu cinsin bugün yaşayan bazı
solucanlarla akraba olduğu sanılmaktadır.
Ediacara faunasındaki örneklerin belki de
en önemlisi Spriggina cinsidir. Yaklaşık
5 cm uzunluğundaki bu küçük hayvanlar
hem halkalı solucanlara, hem eklembacaklılara
benzer; bu cinsin üyelerinin iyi
gelişmiş, kabaca üçgen biçiminde bir başı ve
bölütlü, uzun bir gövdesi vardır. Her bölütten
çıkan bir çift yanal uzantı, büyük olasılıkla
bu hayvanlann suda serbestçe yüzebilmesini
sağlıyordu. Kambriyen Dönem ve
Erken Paleozoyik (Birinci) Zaman (Paleozoyik
Zaman y. 570-225 milyon yıl önce)
faunasına egemen olan trilobitlerin ve tüm
eklembacaklılann Spriggina cinsinden türediği
sanılmaktadır.
Ediacara faunasında bulunan öbür hayvanlar
arasında, Medusina ve Rangea cinsinden
denizanaları ile bugünkü denizteleklerinin
akraba olan Charnia cinsi sayılabilir. Yaşayan
ve fosil türlerden hiçbirine benzemeyen
Parvancorina ve Tribrachidium cinslerinin
evrim çizgisi ise bugüne değin saptanamamıştır.
Ediacara faunasının tam yaşı bilinmemekle
birlikte, Prekambriyen Zamanın
sonlarına doğru oluştuğu sanılmaktadır.