Cobden, Richard

Cobden, Richard (d. 3 Haziran 1804,
Dunford Çiftliği,Midhurst yakınlan,Sussexö.
2 Nisan 1865, Londra, İngiltere), Tahıl
Yasaları’mn kaldırılması (1846) için yürüttüğü
başanlı mücadele ve serbest ticareti
savunmasıyla tanınan İngiliz politikacı.
Yoksul bir çiftçinin 11 çocuğundan dördüncüsüydü.
Yakınları tarafından büyütüldü.
İkinci sınıf bir yatılı okula gittikten
sonra amcasının Londra’daki deposunda
çalışmaya başladı. 1828’de iki genç arkadaşıyla
birlikte toptan patiska ticaretine başladı
ve 1831’de sanayi kenti Lancashire’da bir
basma fabrikası kurdu. Yurt dışına gidebilecek
kadar para kazanarak 1833-39 arasında
Fransa, Almanya, İsviçre, ABD ve Ortadoğu’ya
gitti. Bu dönemde yazdığı England,
Ireland, and America (1835; İngiltere, İrlanda
ve Amerika) ve Russia (1836; Rusya)
adlı iki kitapçıkta dış politikanın güç dengesini
koruma girişimleri yerine işgücünün ve
mallann serbest dolaşımıyla sağlanacak
uluslararası ekonomik genişlemeye dayandırılması
gerektiğini savundu. Bu etkili
kitapçıklardan sonra da yaşamı boyunca
serbest ticaret yanlısı görüşler ileri sürdü.
1839-46 arasında İngiliz politika sahnesinin
önde gelen kişilerinden oldu. Enerjisinin
büyük bölümünü ekonomik açıdan yıkıcı,
ahlaksal açıdan da yanlış bulduğu Tahıl
Yasaları’nın kaldınlmasına harcadı. Yasalann
yalnızca, orta ve emekçi sınıflarının
zararına zenginleşmekte olan toprak sahiplerini
koruduğunu düşünüyordu. Kurduğu
Tahıl Yasalan Karşıtları Birliği örgütlemedeki
ustalığını gösterdi. 1839’da ulusal bir
nitelik kazanan örgüt 19. yüzyılda ülkede
oluşturulan baskı gruplannın en etkili ve
başarılısı oldu. Cobden 1840’ta Galler’den
Catherine Williams’la evlendi. Ertesi yıl da
Parlamento’ya girdi ve kampanyasını yalnızca
kamuoyunu harekete geçirerek değil,
Başbakan Sir Robert Peel ile doğrudan
tartışmaya girerek yürütmeye başladı.
1846’da Peel’in görüş değiştirerek Tahıl
Yasaları’nın kaldırılmasına karar vermesinde
önemli rol oynadı. Peel yasaların kaldınlmasında
herkesten çok Cobden’in payı
bulunduğunu belirterek onu övdü.
Cobden bu yedi yıllık mücadeleden ünlü
ama beş parasız biri olarak çıktı. 1847’de
açılan bağış kampanyasının gelirinin bir
bölümüyle Sussex’te doğduğu evi satın aldı.
Yaşamının sonuna değin karısı ve beş
kızıyla (tek oğlu 1856’da ansızın öldü)
burada oturdu. Görüşlerini paylaşan radikallerin
çoğundan farklı olarak Ingiltere’nin
güneyinden geliyordu; radikallerin çoğu
gibi Ingiltere Kilisesi’ne karşı da değil, bu
kilisenin üyesiydi. Gene de Quaker’lardan(*)
John Bright’la birlikte Manchester
okulu olarak bilinen ve devlet müdahalesine
yer vermeyen bir ekonomik sistemle
serbest ticareti benimseyen görüşün önderi
oldu. 1847-57 arasında Yorkshire’daki West
Riding’den, 1859’dan ölümüne değin de
Bright’ın doğduğu Rochdale’den parlamentoya
seçildi.
, Cobden, Bright’la yakın işbirliği içindeydi.
İkisi de serbest ticaretin silahlanmayı azaltacağına
ve uluslararası barışa katkıda bulunacağına
inanıyordu. Vergilerin azaltılması
ve imparatorluğun yayılmasının denetim
altına alınması konusunda da anlaşıyorlardı.
En etkili kitapçıklarından biri o|an 1793 and
1853, in Three Letters’ da (1853; Üç Mektupta
1793 ve 1853) Cobden, çağdaşlarını eski
yanlışları yinelememeye ve Fransa ile savaşa
girmemeye çağırdı. İzleyen üç yıl boyunca,
hatta Kırım Savaşı (1853-55) başladıktan
sonra bile İngiltere’nin Rusya’ya dostça
davranması gerektiğini savundu. Savaş şırasında
bu görüşlerinden ötürü acımasız saldınlara
hedef oldu; Bright’la ikisi savaş
yanlısı kamuoyunun önünde yalnız kalmış
gibiydi. 1857’de Avam Kamarası’nın her
görüşten üyelerini bir araya getirerek Başbakan
Lord Palmerston’ın saldırgan Çin
politikasını yeren bir önergeyi desteklemelerini
sağladı. İzleyen ilk genel seçimde ise
Palmerston ülke çapında büyük başarı kazanırken,
Cobden seçilemedi.
Hedef olduğu saldırılar ve uğradığı yenilgi
iç sorunlarda daha radikal bir tutum almasına
ve Palmerston’ı destekleyen orta sınıfı
açıkça küçümsemesine yol açtı. 1860’larm
başındaki durgunluk döneminde siyasal reformlara
ilginin iyice azalması Cobden’i
rahatsız ediyordu. 1861’de emekçi sınıfları
aralarından bir önder çıkartıp kendilerine
siyasal işkence uygulayanlara karşı ayaklanmaya
çağırdı. Herkese açık bir eğitim
sistemi oluşturulmasını istedi. Başta biraz
duraksamakla birlikte, Amerikan İç Savaşı’nda
(1861-65) Kuzeylilerin güçlü bir savunucusu
oldu. 19. yüzyıl İngiltere’sinde Amerika’nın
geleceğine onun kadar güvenle bakan
kimse yoktu. Köleliğin kaldırılması
yanlısı Amerikalı devlet adamı Charles
Sumner’la yazışmaları İngiltere ile ABD
arasında resmî olmasa da önemli bir ilişki
kurulmasını sağladı.
Son yıllarında Cobden Fransa-İngiltere
ilişkilerini düzeltme girişiminde bulunmuş
ve başarılı olmuştur. Aralarındaki siyasal
görüş aynhklanna . karşın Palmerston
1859’da geniş tabanlı kabinesinde Cobden’e
Ticaret Kurulu başkanlığını önermiş, ama
Cobden öneriyi reddetmişti. Gene de
1860’ta Fransa ile bir ticaret anlaşmasının
gerçekleşmesi için canla başla çalıştı. Anlaşmada
yer alan “en ziyade müsaadeye mazhar
ülke kaydı” tarafların birbirine öbür
ülkelere uygulamadıktan hiçbir dışalım ya
da dışsatım yasaklaması getiremeyeceklerini
hükme bağlıyordu. Aynı hüküm sonradan
başka ülkelerle yapılan pek çok anlaşmada
da yer aldı. Cobden serbest ticaret
umutlarının söndüğünü görecek kadar uzun
yaşamadı; ilkelerini yaşatmak amacıyla kurulan
Cobden Kulübü ise onun görüşlerini
savunmayı sürdürdü. Uzayıp giden İngiltere-
Fransa görüşmelerinin yarattığı gerginlik
sağlığının bozulmasına ve aylarca Londra’
dan uzak kalmasına yol açtı. Son bir
gayretle hasta yatağından kalkarak Parlamento’da
ulusal savunma harcamalarını artıran
yasaya karşı oy kullandıktan sonra
öldü.
J. Bright ve J. E. Thorold Rogers’ın
derlediği konuşmaları Speeches on Questions
o f Public Policy_X1870, 2 cilt; Kamu
Yönetimi Sorunlan Üzerine Konuşmalar)
adıyla yayımlandı. J. A. Hobson’m Richard
Cobden (1918) adlı yapıtı J. Morley’nin
yazdığı The Life o f Richard Cobden (1881)
adlı klasik yaşamöyküsünü tamamlayıcı niteiktedir.