Delphoi

Delphoi, en önemli Eski Yunan tapmağının
ve Apollon’un kehanet merkezinin bulundu­
ğu yer. Eski Yunanlılarca dünyanın merkezi
olarak düşünülür, tapmak içinde yer alan ve
omphalos (göbek deliği) denen taşın üstündeki çukur bu noktayı tam olarak belirtirdi.
Delphoi’de Apollon Tapınağı, Yunanistan
Sven Samelius
Kehanet merkezi aslında, Toprak Tanrıçası
Gaia’ya aitti ve onun çocuğu olan yılan
Python tarafından korunuyordu. Daha sonra Apollon, Python’u öldürerek burada
kendi kehanet merkezini kurdu.
Kazılar, Delphoi’de, Geç Miken Döneminden beri (İÖ 4. yy) sürekli yerleşimler
kurulduğunu göstermiştir. Ama Delphoi’
nin tam anlamıyla tarihi, İÖ 6. yüzyılda
Delphoi Amphiktyoniası’nm (Delphoi Birli­
ği) merkezi olmasıyla başlar. 582’de yeniden
düzenlenmeye başlayan ve bütün Yunan
dünyasının katıldığı Pythia Oyunları, dört
yılda bir burada yapılırdı. Kehanet merkezi
bu dönemde ününün doruğundaydı ve özel
konuların yanı sıra devlet yönetimi ve kolonileşme ile ilgili sorunlar da buraya danışılı­
yordu (bak. kâhinlik). Kent “Delphoi” adı­
nı bir yunus balığı biçiminde simgelenen
Apollon Delphinos kültünden aldı. Delphoi
kâhinlerinin ünü Yunan dünyasının sınırlarını aşmış, Anadolu’ya da yayılmıştı. Herodotos’a göre Frigya kralı Midas, tahtını
Delphoi’ye sunmuş, Lidya krallarından
Gyges ve Kroisos da Delphoi Apollon’una
adaklar vermişlerdir.
Daha sonra, İÖ 356-346 arasında Delphoi’
yi işgal eden Phokaialılar, tapmak hâzinelerini yağmalayıp buraya sunulan birçok de­
ğerli eşyayı yok ettiler. Sonunda Makedonya kralı II. Philippos, Phokaialılan Delphoi’
den sürdü. Romalılar da güçlenmeye baş­
layınca sık sık Delphoi’yi yağmaladılar ve
Hıristiyanlığın yayılmasıyla birlikte bu kutsal alanın çöküşü hızlandı. İS 4. yüzyılın
ortalarında, İmparator Iulianus Apostata
tapmağı onarmaya giriştiyse de, kehanet
merkezi, eski görkemine bir daha kavuşamadı.
Kazılar, 1860’tan başlayarak Atina’daki
Fransız Arkeoloji Enstitüsü tarafından sürdürüldü. Araştırmalar, kutsal bir temenos
duvarı içinde yer ajan Apollon Tapmağı’-
nda yoğunlaştırıldı. İÖ 7., 6. ve 4. yüzyıllarda yeniden inşa edilen üç tapmak kalıntısı­
nın yanı sıra kutsal emanetlerin saklandığı
hazine binaları, arkadlar, adak sütunları
ortaya çıkarıldı. Tapmak alanının doğusunda bir Roma agorası, kuzey köşesinde
tiyatro yer alır. Ayrıca Roma Çağına ait
lahitler ve çok iyi korunmuş bir stadion
ortaya çıkarılmıştır.
Bir tiyatroyu andıran yerleşme, Korinthos
Körfezinden yaklaşık 10 km uzaklıktaki
Parnassos Dağının dik alt yamaçlarında,
Phokis topraklarında yer alır. Sit alanı
üzerine yerleşen Kastri köyü, 1890’da yakınlara göç ederek Delphoi adını aldı.
1892’de başlayan kazılarla, İS 2. yüzyılda
yaşamış coğrafyacı Pausanias’ın yazılarında
daha ayrıntılı betimlenmiş sit planı ortaya
çıkarıldı. Üç tapınak kalıntısı saptanabilmektedir; Apollon için müzikal notalaması
yapılmış ilahilerin kazılı olduğu ünlü duvarı
içeren, Dor düzenindeki Atmalılar Hâzinesi, özgün taşlan kullanılarak yeniden inşa
edilmiştir.