Coeur,, Jacques

Coeur,, Jacques (d. y. 1395, Bourges,
Fransa – ö. 25 Kasım 1456, Sakız [Khios]
Adası?),-Fransa kralı VII. Charles’m danışmanlığını
yapan zengin ve nüfuzlu Fransız
tüccan. Yüzyıl Savaşlan’m (1337-1453) izleyen
Fransa’nın yükseliş döneminin başlannda
tüccarlar arasında gelişen girişimciliğin
çarpıcı örneklerinden biridir.
Dokumacılık ve ticaret kenti Bourges’lu bir
kürkçünün oğlu olan Cceur, maiu işlerle
uğraşarak ve Ortadoğu’ya bir ticaret gezisi
yaparak kendi kendini.yetiştirdi. III. Charles’
ın Paris’i İngilizlerden kurtarmasından sonra,
kralın güvenini kazanarak, önce argentier
(krallık kâhyası ve saray bankeri), ardından
Kraliyet Konseyi üyesi oldu. Languedoc
Stats provinciaux’sunda commissaire
(krallık müfettişi) ve tuz vergisi genel
müfettişi olarak vergi toplama işiyle görevlendirildi.
Diplomatik görevlerle Ispanya ve
İtalya’ya da gönderildi. 1441’de soyluluk
unvanı aldı. Kızının soylu biriyle evlenmesini,
oğlu Jean’ın Bourges başpiskoposluğuna,
kardeşinin ise Luçon piskoposluğuna
getirilmesini sağladı. Geniş topraklar
edindi -ve Bourges’da Gotik dönemin en
güzel sivil-mimari anıtları arasına giren bir
saray yaptırdı.
İş fırsatlarını yakalama becerisi sayesinde
önüne çıkan her olanağı ve aracı kullanarak
varlığını artırdı. Argentier’lik görevinden
yararlanarak çeşitli yerlerle ticari ilişkiler
kurdu, Tours’da giysi, ipek, mücevher, zırh
ve baharat dükkânları açtı. Loire ve Ren
ırmaklarında tuz, Akitanya’da buğday ve
İskoçya’da yün ticaretine girdi. Montpellier
kentinde bir tür tüccar borsası ([loge) kurarak
Akdeniz ticaretine açıldı. Floransa’da
bir ipek işleme atölyesi kurdu ve İpekçiler
Loncası’na (Arte della Seta) üye oldu.
Kalabalık bir gezgin satıcı, arabacı ve gemi
sahipleri topluluğunu çalıştırarak yaygın bir
iletişim ve taşıma ağı oluşturdu. Bu arada
Akdeniz’de çalışan yedi gemi edindi. İtalyan
örneğini izleyerek her ticaret dalı için
ayrı bir şirket kurdu. İşlerinin finansmanında
Cenova, Avignon, Floransa ve Roma’
daki pazarlarda topladığı kredi senetleri ile
kraldan aldığı para tahsil belgelerini kullandı.
Aragon kralı V. Alfonso ile Cenova,
Floransa ve Barselona kentlerinin, aynca
İskenderiye’de Müslümanlarla ticaret yapmasına
izin veren papalığın siyasal desteğini
arkasına almayı başardı.
Malvarlığı, lüks yaşam biçimi, unvanlan,
nüfuzu ve kişisel dinamizminin yarattığı
etkileyici görünüme karşın, Cceur’ün ulaştığı
zenginlik düzeyi pek güvenli değildi.
Çevresinde iş bilenlerin sayısı azdı. Denizyoluyla
ticaretin riski yüksekti ve özellikle
Montpellier’deki rakipleri son derece acımasızdı.
Büyük miktarlarda borç dağıtmıştı.
Satın alma ve borçlulann mallarına el
koyma yoluyla sermayesinin büyük bölümünü
üretime yönelik olmayan mallara ve
az kâr getiren tanmsal mülklere bağlamıştı.
Sürekli nakit para sıkıntısı içinde görünmesine
karşın, 1450’de Normandiya’nın yeniden
ele geçirilmesi için krala gerekli mali
desteği sağlayabilecek kadar zengindi. Aynca
birçok aristokratın kredi kaynağı durumuna
geldi. Bütün bunlann sonucu olarak
bir kıskançlık çemberi içine girdi.
1451’de VII. Charles’ın gözdesi Agnes
Sorel’i zehirlemeye kalkışmak ve yasadışı
mali işlere karışmakla haksız yere suçlanarak
tutuklandı. Arkadaşlarının yardımıyla
hapisten kaçtı ve önce Floransa’ya, 1455’te
de Roma’ya sığındı. Kasım 1456’da OsmanlIlara
karşı Papa III. Calixtus’un düzenlediği
bir deniz seferine komuta etti. Bir
olasılıkla Ege’deki Sakız Adasında öldü.
Ölümünden sonra, XI. Louis, babası
VII. Charles’ın Cceur hakkmdaki karannı
düzelterek mallanndan bir bölümünü oğullanna
geri verdi. Ayrıca Lyon’da ipek
atölyeleri açma ve Ortadoğu’da bir kumpanya
kurma gibi girişimlerinin sürdürülmesini
sağladı.
Jacques Cceur öteki çağdaşları gibi nişanlar,
soyluluk unvanı ve toprak gibi geleneksel
tutkuların peşindeydi. Ama yaptığı ticaretin
hacmi ve kapsamı, atılganlığı, kararlılığı,
özgüveni, kendini sevdirme yeteneği ve
özellikle de fırsat yakalama önsezisi ile
sıradan çağdaşlarından aynlıyordu. Döneminin
iş olanaklannı çok iyi kavramakla
birlikte, pek uzak görüşlü değildi. Deneyimlerinden
yola çıkarak geliştirdiği basit bankacılık
yöntemlerine karşın, hesap işleri
hâlâ ilkel bir yapı taşıyordu. Kişiliğinde
tüccar orta sınıfın yükselişini temsil eden
Cceur, Lyon ve Tours’da, sonraki kuşaklara
da örnek oldu.
Çök değişik yönleri olan Jacques Cceur
efsanesinin tarihteki değerlendirmeleri de
birbirinden çok farklıdır. Cceur’e uzun yıllar
kendi çıkarlan için krallığın gelirini sömüren
ve kralı aldatan bir serüvenci olarak
bakıldı. Yeni zenginlere düşman olan halk
arasında da aşağılanarak büyücülükle suçlandı.
Aydınlanma çağında ise despotizmin
kurbanı olarak görüldü. Coeur’e sonraki
yüzyılların güçlü burjuva sınıfının öncüsü
olarak bakan ilk kişi ünlü 19. yüzyıl tarihçisi
Jules Michelet oldu. Öteki yapıtlara da
kaynaklık eden temel yaşamöyküsü kitabı
P. Clement’ın yazdığı Jacques Cceur et
Charles VIFdir. (1866, 2 cilt).