Cohn, Ferdinand

Cohn, Ferdinand (Julius) (d. 24 Ocak
1828, Breslau – ö. 25 Haziran 1898, Breslau,
Silezya, Prusya), algler ve mantarlar konusundaki
çalışmalanyla tanınan ve bakteriyolojinin
kurucuları arasında anılan Alman
doğabilimci ve botanikçi.
Cohn, Breslau’nun Yahudi mahallesinde,
bir Yahudi tüccann oğlu olarak dünyaya
geldi. Küçük yaşta oğlunun yeteneğini sezen
babası, bu ilk çocuğunun eğitimi için
hiçbir şeyi esirgemedi. Ama, zayıf yapılı ve
çekingen bir çocuk olan Ferdinand, bunaltıcı
bir çalışma temposu içinde geçpn çocukluk
yıllarının mutsuz anılannı ömür boyu
taşıdı. Çalışmalarını aksatacağı kaygısıyla
yaşıtlanyla oynamasına izin verilmiyordu,
üstelik işitme güçlüğü çektiğinden insanlarla
kolay ilişki kuramıyordu. Gene de kısa
süren ergenlik döneminin dışmda, derslerinde
her zaman başanlı oldu.
Cohn, üniversite öğrenimine Breslau’da
başladı; ama sonradan, Yahudilere doktora
hakkı tanımayan bu çevreden ayrılarak,
daha liberal olan Berlin Üniversitesi’ne
»«s»»»*?” 2«»
Ferdinand Cohn
Jo h n s Hopkins Institute of th e History of
Medicine, Baltimore. Maryland
geçti. Doktorasını bitirdiğinde (1847) henüz
19 yaşındaydı. Aynı yıl, 25 yaşında olan
Louis Pasteur de Paris’te doktorasını tamamlamıştı.
İlerde her biri kendi yöntemiyle
mikrobiyolojinin temellerini atacak olan
bu iki genç adam, çalışmalarını, siyasal
yönden huzursuz bir ortamda sürdürdüler.
Berlin Üniversitesi de birçok üniversite gibi
siyasal liberalizmin merkeziydi. Fransa’daki
1848 Devrimi Louis-Philippe’i tahttan indirmiş
ve öbür Avrupa başkentlerinde devrimci
hareketleri kızıştırmıştı. Berlin’deki ayaklanmalarda,
liberal düşünceli Cohn tutuklanmaktan
kıl payı kurtuldu.
Tartaratlar üzerindeki incelemeleriyle Pasteur’e
ışık tutan ünlü kimyacı Eilhardt
Mitscfıerlich, hayvan fizyolojisinin en büyük
bilginlerinden biri olan Johannes Müller
ve tekhücreli hayvanlar üzerindeki çalışmalarıyla
tanınan Christian Gottfried Ehrenberg
gibi seçkin bilim adamlarının öğrencisi
olan Cohn, 1850’de Breslau Üniversitesi’nde
öğretim görevlisi olarak çalışmaya
başladı. 1857’de profesörlüğe yükseltilmesine
karşın, istediği laboratuvan kurabilmek
için 20 yıl bekledi. Rotiferler, ışıldayan
solucanlar, tohum fizyolojisi ve patates
proteinleri gibi çeşitli konularda başarılı
çalışmalar yaptı.
Cohn, tüm çekingenliğine karşın, halka
açık konferanslarında şiirsel dili ve engin
bilgisiyle ilgi çekmeyi bilen bir konuşmacıydı.
1867’de, dinleyicilerinden olan genç bir
hanımla evlendi.
1868’de bakteriler üzerinde çalışmaya başlayan
Cohn, o çağın gelişmemiş mikroskoplarıyla
çok sağlıklı gözlemler yaptı ve o
dönemin en büyük bakteriyoloji bilginleri
arasında yerini .aldı. 1870’te yeni kurulan
Beitrâge zur Biologie der Pflanzen adlı
derginin yayın yönetmeni oldu. Bu görevinde
öylesine başarılıydı ki, bir süre sonra
dergi “Cohn’s Beitrâge” (Cohn’un Katkıları)
olarak tanınmaya başladı.
Aynı yıllarda, bakteriyolojinin başlangıç
noktası sayılan Untersuchungen über Bakterien’va
(1872; Bakteriler. Üzerine Araştırmalar)
ilk bölümünü ve Über Bakterien, die
kleinsten lebenden Wesen (1881; Bakteriler,
En Küçük Canlılar Üzerine) adlı küçük
kitabım yayımladı. 1875’te, Louis Pasteur’
ün bakterilerin parlak yuvarlar oluşturduğunu
gözlemlemesinden sonra, Bacillus
subtilis’te endosporlann oluşumunu açıkladı.
İki yıl sonra, ıslatılıp çürütülmüş samanların
sterilizasyonunda sıcaklığın etkisini
araştırırken, endosporlann sıcaklığa dayanıklı
olduğunu ve kendiliğinden türeme
olayında rol oynadığını buldu.
1876’da, sonradan tıbbi bakteriyolojinin
kurucusu olan, ama o yıllarda tanınmayan
Robert Koch şarbon hastalığının etkeni
olan Bacillus anthracis ile ilgili araştırmasını
Cohn’a gönderdi. Bu makaleyi “Cohn’s
Beitrâge”de yayımlayan Cohn, sonraki yıllarda
Koch’un en büyük desteği oldu.
Avrupa’nın büyük bir bölümünü dolaşarak
çağın önde gelen bilim adamlanyla dostluk
kuran Cohn’a yaşlılık yıllannda_ mutluluk
veren en büyük olay, Breslau Üniversitesi’nde
kurduğu Bitki Fizyolojisi Enstitüsü’
nün giderek etkin duruma gelmesiydi.
Cohn’un bilime en büyük katkısı, bakterilerin
morfolojik ve fizyolojik özelliklerine
göre sınıflandınlabileceğini öngörmesi ve
bakteri endosporlannı bulmasıdır. Bu buluşu,
kendiliğinden türeme kuramının yıkılmasında
olduğu kadar sterilizasyon tekniklerinin
gelişmesinde de çok önemli rol
oynamıştır.