Constable

constable, ortaçağdan bu yana Batı Avrupa
ülkelerinde devlet memuru ve Büyük
Britanya ile ABD’deki bir yasal yürütme
görevlisi. Comes stabuli unvanı Roma, özellikle
de Doğu Roma ya da Bizans İmparatorluğu’nda
İS 5. yüzyıldan başlayarak,
saray ahırlarının baş sorumlusu anlamında
kullanıldı. Franklar da bu unvanı benimsediler
ve Batı Avrupa’daki Merovenj ve
Karolenj krallıkları döneminde comes stabuli,
astı marescallus’la (mareşal) birlikte
kraliyet ahırlarından sorumlu memur
oldu.
11. yüzyılda Fransa’da connetable (başkomutan)
beş yüksek devlet görevlisinden
biriydi. Ayrıca sınırlı yargı yetkisi de vardı
ve süvari sınıfının komutanıydı. Askeri
görevleri ve hukuksal yetkileri giderek artan
connetable 14. yüzyıl ortalarında ordudaki
en yüksek komutan haline geldi. Ama
1523’te, Charles de Bourbon’un ihaneti
üzerine kralların gözünde güvenilirliği sarsılan
bu makam 16. yüzyılda yıllarca boş
kaldı. Lesdiguieres dükü François de
Bonne’un ölümünden sonra 1627’de kaldırılan
connetable’Iık, I. Napoleon’un, kardeşi
Louis Bonaparte’ı bu göreve getirmesiyle
yeniden kuruldu. Ama Bourbonların tahta
geçmesiyle conndtable’lık bir kez daha ve
kesin olarak kaldırıldı.
İngiltere’de I. Henry’nin krallığı (1100:35)
sırasında görülen constable’lık Norman İstilasından
önce ahırlardan sorumlu görevlilere
verilen staller unvanına benziyordu.
Constable ve mareşalin temel görpvi orduya
komuta etmekti. Şövalye Mahkemesi olarak
da bilinen ve askeri disiplinle ilgili
davalara bakan Constable ve Mareşal Mahkemesi’nin
kuruluşu, en azından I. Edward
dönemine (1272-1307) değin geri gider.
Lord unvanı taşıyan constable’lar günümüzde
yalnızca taç giyme törenlerine katılmaktadır.
Önemli askeri yetkileri olan ya da garnizon
ve şatolara komuta eden subaylar da
constable olarak anılırdı. Örneğin, Winsdor,
Dover, Caernarvon (Caernarfon),
Conway, Harlech, Flint şatolarının ve
Londra Kulesi’nin constable’ lan vardı.
Constable’lık bazen, yasaların uygulanmasında
polis şefine yardımcı olan sulh yargıcı
unvanıyla birlikte verilirdi. Böylece constable,
yargı yetkisine de sahip oldu.
1285’teki Winchester Yasası’yla sivil ve
askeri örgütler birleştirildi.
Her yerel bölgedeki (yani, kendi mahkemesi
olan küçük yönetim birimlerindeki) en
yüksek rütbeli constable, ayaklanmalan
bastırmak, şiddet suçlarını önlemek ve gerektiğinde
kendisine yardımcı olmalan için
askerleri silahlandırmakla yükümlüydü.
Köylere ve kilise bölgelerine ise, constable’m
altında yer alan ve ast-constable denebilecek
görevliler bakardı. Gerek constable,
gerek ast-constable, 1839 ve 1840 İl Polis
Yasaları ile belirli yargıçlara ücretli polis
örgütü kurma izni verilene değin, il çapında
yasal yürütme memuru olarak, kaldılar.
Iskoçya’da, ayaklanmalan bastırmak amacıyla
kurulan ve üst düzey constable’Xaxdan
oluşan örgütler, Edinburg, Leith, Perth ve
devlet işlerinde önemli bir yeri olan Holyroodhouse’da
hâlâ görülmektedir.
ABD’nin kırsal bölgelerinde constable
1842’de çıkartılan yasaya değin İngiltere’
dekiyle aynı statüdeydi. Ama, 20. yüzyıl
boyunca adli konulardaki yetkilerinin çoğunu
giderek resmî polise bıraktı ve daha çok
mahkeme emri, celpname ve seçim duyurulannın
iletilmesiyle görevli hale geldi.