Coriolis, Gustave-Gaspard

Coriolis, Gustave-Gaspard (d. 21 Mayıs
1792, Paris – ö. 19 Eylül 1843, Paris), dönen
cisimler üzerindeki hareketi etkileyen Coriolis
kuvvetini ilk kez tanımlayan Fransız
mühendis ve matematikçi. Coriolis kuvveti,
meteoroloji, balistik ve okyanusbilim alanlarında
büyük önem taşır.
1816-48 arasında Paris’teki Politeknik
Okul’da öğretim üyeliği yapan Coriolis, ilk
önemli yapıtı olan ve kuramsal ilkeleri
uygulamalı mekaniğe uyarlama amacını güden
Du calcul de l’effet des machines (1829;
\
Coriolis, Jean Roller’nin resminden
yararlanarak Zâphirin Belliard’ın
yaptığı portreden ayrıntı, 19. yy;
Fransız Bilimler Akademisi, Paris
Archives d e l’Academie d e s S c ie n c e s d e Paris;
fotoğraf, J. Colomb-Gerard. Paris
Mekanik Etkinin Hesaplanması Üzerine)
adlı yapıtında iş ve kinetik enerji kavramlarını
çağdaş bilimsel anlamıyla ilk kez
kullandı.
1835’te yayımladığı “Sur les equations du
mouvement relatif des systemes de corps”
(Cisim Sjştemlerinin Göreli Hareket Denklemleri
Üzerine) adlı makalesinde, dönen
bir yüzey üzerinde hareket eden bir cismi
etkileyen kuvvetlere ek olarak, cismin hareket
doğrultusuna dik doğrultuda bir eylemsizlik
kuvvetinin varlığını ortaya koydu. Bu
kuvvetin etkisiyle, aslında bir doğru üzerinde
hareket edecek olan cisim, eğri bir
yörünge izler. Coriolis kuvveti, Yerküre
yüzeyinde rüzgârların genel yönlerini belirler,
ayrıca harikanlar ile tornadolardaki
dönme hareketinin nedenini oluşturur. Coriolis’in
öteki yapıtları arasında Traite de la
mecanique des corps solides (1844; Katı
Cisimlerin Mekaniği Üzerine İnceleme) ve
Theorie mathematique des effets du’jeu de
billiard (1835; Bilardonun Matematiksel
Kûramı) sayılabilir.