Delany, Martin R(obison)

Delany, Martin R(obison) (d. 6 Mayıs
1812, Charles Town, Virginia – ö. 24 Ocak
1885, Xenia, Ohio, ABD), Köleliğin Kaldınlması
Akımı yanlısı ABD’li Siyah hekim.
Savunduğu Siyah milliyetçiliği ve Siyah
olmaktan onur duyma anlayışı sonraki kuşaklara
örnek olmuştur.
Ailesi çocuklanna daha iyi bir eğitim
olanağı sağlayabilmek için Pennsylvania’ya
göç ettiğinde henüz küçük bir çocuktu. On
dokuz yaşma geldiğinde, gündüzleri Pittsburgh’da
çalışmaya ve geceleri Siyahlara
ait bir kilisede öğrenim görmeye başladı.
Bu arada Köleliğe karşı militan bir mücadeleye
girerek, Siyahlann yaşam koşullarını
düzeltmeyi amaçlayan çeşitli örgütlerle ilişki
kurdu. İki yardımsever hekimin yardımıyla
dişçi ve hekim yardımcısı olarak
yetişti ve 1839’da çalışmak üzere Güney ve
Güneybatı eyaletlerini dolaştı.
Pittşburgh’a döndüğünde, Siyahların kötü
yaşam koşullarını anlatan ve kadın haklarını
savunan Mystery adlı haftalık bir gazetede
çalışmaya başladı. Büyük yankı uyandıran
makaleleri, beyazlann çıkardığı gazete ve
dergilerde sık sık yeniden basıldı. 1846-49
arasında, New York eyaletinin Rochester
kentinde, Köleliğin Kaldmlması Akiminin
ünlü önderi Frederick Douglass ile birlikte
North Star adlı haftalık gazeteyi yayımladı.
Üç yıl sonra tıp eğitimini sürdürmeye karar
verdi ve Harvard Tıp Okulu’na giren ilk
Siyahlardan biri oldu. Zamanla Pittsburgh’
un önde gelen hekimleri arasına girdi.
1850’lerde Siyahların yabancı ülkelere yerleşmesine
ilişkin çalışmalarla ilgilenmeye
başladı. 1859-60’ta Nijer Deltasında yerleşme
olanağını araştırmak üzere Batı Afrika’
ya düzenlenen bir keşif gezisine başkanlık
etti.
1856’da Siyahlara yapılan baskıları protesto
etmek için ABD’yi terk ederek Kanada’
ya gitti ve tıbbi çalışmalannı burada sürdürdü.
İç Savaş’ın (1861-65) başlarında ABD’
ye dönerek, ünlü 54. Massachusetts Gönüllüler
Alayı için asker toplanmasına yardımcı
oldu ve orduda cerrah olarak görev yaptı.
Savaşın sonlarına doğru Güney’in, köleleri
zorla askere alma planını boşa çıkarmak
amacıyla, Şubat 1865’te binbaşı rütbesiyle
ve ilk resmî Siyah subay olarak eski köleleri
Kuzey ordularına katmak ve örgütlemek
üzere Güney Carolina’nm Hilton Head
Adasına gönderildi. Nisan ayında Kuzey ve
Güney arasında barış yapılınca, Azatlı Köleler
Dairesinde görev alarak, iki yıl burada
çalıştı.
1874’te Bağımsız Cumhuriyetçilerin adayı
olarak Güney Carolina vali yardımcılığı
seçimlerine katıldı. Ama seçimleri kazanamadı
ve bu olaydan sonra konumu giderek sarsıldı. The Condition, Elevation, Emigration
and Destiny o f the Colored People o f
the United States Politically Considered
(1852; ABD’deki Siyahların Yaşama Koşullan,
Göçleri ve Yazgılarının Siyasal Açıdan
Değerlendirilmesi) adlı bir kitabı vardır.