Cornwallis Düzenlemesi

Cornwallis Düzenlemesi, İngiliz Hindistanı
genel valisi Lord Comwalhs’in, ülkede
geçerli yönetsel çerçeveyi oluşturan kurallara
yasal bir biçim vermek amacıyla yaptığı
yönetmelik (1793). Önce Bengal’de uygulanan
Cornwallis (Bengal) Sistemi, 1 Mayıs
1793’te çıkanlan bir dizi yönetmelikle Hindistan’ın
kuzey kesimini de kapsayacak
biçimde genişletildi ve sonradan bazı bakımlardan
değişikliklere uğradı. 1833 tarihli
Berat Yasası’nın çıkarılmasına değin, İngiliz
Hindistanı’nm yönetim yapısı fiilen bu yönetmeliklere
dayandı.
Sistem, Doğu Hindistan Kumpanyası’nın
yaptığı işlerin maliye, yargı ve ticaret olarak
üç bölüme aynlmasını sağladı. İlk iki bölümde
görev yapanların özel ticaretle uğraşmaları
yasaklandı; buna karşılık bu görevlileri
kapsayacak yeni ve dolgun bir ücret
çizelgesi getirildi. Gelirlerin başlıca kaynağını
oluşturan arazi vergilerini belirleme
yetkisi, sürekli olmak üzere zamindar’lara
(babadan oğula geçme tahsildarlar) bırakıldı.
Bu zamindar’lar, yönetime vermekle
yükümlü oldukları parayı zamanında ödemek
koşuluyla, toprak sahibi gibi kabul
edilmeye ve biçilen vergi değerini yükselterek
kazançlarım artırma ve boş toprakları
ekme haklanndan yararlanmaya başladılar.
Buna karşılık yönetim ve kolluk görevleri
ellerinden alınarak yeni oluşturulan yönetime
bağlı polis kuvvetine verildi. Bengal’den
sağlanan gelirlerin önemli bir bölümünden
vazgeçerek ulaşılan bu “kalıcı çözüm” , İngilizlerin
yönetimlerini destekleyecek toprak
sahibi bir sınıfa dayanmasını sağladı. Bu
arada yerel yönetim, vergi toplayıcılarına
bırakıldı. Yargı sistemi de yeni baştan
düzenlendi; geniş yetkilerle donatılan ilçe
yargıçtan hukuk davalannda il mahkemelerinin,
ceza davalarında da gezici mahkemelerin
denetimine bağlandı. Görevliler ile
sıradan yurttaşların resmi ve özel işlemlerinden
dolayı adliye mahkemeleri önünde
aynı ölçüde sorumlu olacağı, temel bir
hukuk kuralı olarak benimsendi. Hindu ve
İslam, özel hukuku ile bir ölçüde değiştirilmiş
İslam ceza hukukuna dayanan bir
hukuk sistemi oluşturuldu. Kamu işlerindeki
üst makamlara yalnızca AvrupalIların
getirilebileceği ilkesi konarak, Hintlilerin
sorumlu bir göreve gelmesi önlendi.
Sistem bir bütün olarak Bengal’e toplumsal
ve siyasal istikrar getirmekle birlikte,
bunu küçük mülk sahipleri ile küçük kiracılann
haklarını gözetmeme ve Hintlileri
yönetim sorumluluğunun dışında tutma pahasına
gerçekleştirebildi.