Kayıtbay

(el-Melik ül-Eşref Seyfettin el
-Mahmudi ez-Zahiri) [öl. Kahire 1496],
Burciye Memlukları hanedanından Mısır
sultanı (1468-1496). Sultan Baybars tarafından
köle olarak satın alındığı, sultan
Çakmak tarafından azat edildiği, sarayda
önce muhafızlık sonra kâtiplik yaptığı bilinmektedir
1467’de muhafız kuvvetleri komutanlığına
getirildi; 1468 başlarında Bilbay’a
karşı düzenlediği bir ayaklanma sonucu
memluk tahtına dostu Timurbuğa’
nın oturmasını sağladı, kendisi de atabey
oldu. Hayırbay’ın, Timurbuğa’yı tahttan indirme
girişimini sonuçsuz bıraktı; Timurbuğa’
nın önermesi ve memluk beylerinin
onayıyla, memluk sultan! seçildi. Bu sırada
devlet hazinesi bomboştu ve komutanlar
arasındaki çekişmeler yoğunlaşmıştı.
Kayıtbay, vakıf gelirlerini hazineye aktarıp
komutanları yatıştırdı. Anadolu’daki memluk
egemenliğini tehdit eden Dulkadıroğulları
beyi Şehsuvar Bey’e karşı, Mehmet
Irnin (Fatih) tarafsız kalmasını sağladı ve
Memluklar tarafından ele geçirilecek toprakları
Osmanlılar’a bırakmayı vaat etti.
Mehmet Ilinin Dulkadıroğullanina yardımı
kesmesi üzerine Antep’te Memluklar’a
karşı savaşan Şehsuvar Bey yenilerek tutsak
edildi ve getirildiği Kahire’de idam
edildi. Mehmet Wnin ölümünden (1481)
sonra iki oğlu Bayezit ile Cem arasında
başlayan taht kavgaları nedeniyle Cem,
Memluklar’a sığınmak zorunda kaldı. Kahire’de
Cem’i bir hükümdar gibi karşılayan
Kayıtbay ona ve ailesine para yardımında
bulundu. Osmanlılar’dan gelebilecek
tehlikeleri önlemek için, Istanbul’a elçiler
ve armağanlar göndererek Bayezit
Ilinin tahta çıkışını kutladı. Ayrıca Mısır’
daki abbasi halifesi Mütevekkil l’in de bir
mektup yazarak Bayezit 11’nin Anadolu v
Rumeli ülkelerindeki egemenliğini tanıdığını
bildirmesini sağladı. Buna karşın Bayezit
Il, Memluklar’a savaş açarak Adana
yöresini ele geçirdi (1485). Altı yıl süren
savaşta Memluklar yer yer başarı kazandılarsa
da, Kayıtbay barış istemek zorunda
kaldı (1491). Çukurova bölgesindeki üç
kasabaya karşılık Ramazanoğulları ülkesini
Osmanlılar’a bırakmayı kabul etti. Yaşlı
ve hasta olan Kayıtbay, Cülban birliklerinin
çıkardığı kargaşalıklar sürerken öldü.
Yerine oğlu Melik ün-Nasır Muhammet
geçti.