Vezinler

Edebiyatta mısralann düzenini sağlayan ölçülere verilen ad. Her dilin kendi öz benliğinden doğan bir ahenk ölçüsüdür. Kelime anlamı tartı, düzen olan vezin; bir manzumenin bütün mısraları arasında bir ahenk bir uyum sağlama yoludur. Yazılı Türk Edebiyatında ilk vezinli söyleyiş, Göktürk kitâbelerine Yollug Tigin’in yazdığı şu mısralardır: Yigirmi kün olurup Bu taşka bu tamga kop Yollug Tigin bitidim Bu mısraların üçü de toplam 7 hece tutan sözlerle söylenmiştir. Türkler, edebiyat tarihinde bu uyumu heceler düzenine ve sayısına göre sağladılar. Buna Hece vezni denmektedir (Bkz. Hece Vezni). Bazı dillerde hecelerin sesleri ne denk ne de eşittir. Bu dillerde heceler ya uzun, ya kısa, bazan çok uzun veTçok kısa olabilir. Hecelerin sesi denk olmayan böyle dillerde âhenk, heceleri saymakla sağlanamaz. Böyle dillerde âhenk, uzun ve kısa hecelerin seslerine göre „tertiplenmiş kalıplarla sağlanır. Aruz vezinleri böyle ses kalıplan ile tertiplenmiştir (Bkz. Aruz). Nazımda hecelerin seslerine göre gelişen vezin, yalnız aruz vezni değile dir. Meselâ bir kısım Avrupa dillerinde böyle ses kalıplanna, yahut hecelerin seslerine ve vurgularına göre âhenkleşmiş vezinler vardır. Bunun sebebi, bu dillerde çok kere iki hece yerini tutacak kadar uzun, bazen uzun sesli heceler bulunmasıdır. Ahenkleri, hecelerinin vurgulu, vurgusuz, uzun veya kısa oluşları gibi ses ölçüleri ile sağlanan vezinlere rythmique vezinler denir. Bir ara hece vezni çağdaş Türk şiirinde tamamen yerleşmişse de kısa bir süre sonra “serbest vezin” veya vezinsiz şiir geleneği kurulmuştur. Bugün Türk şairlerinin bir kısmı vezinsiz şiir yazmaktadır. Bu arada hece ile hatta aruzla yazanlar da vardır.