Delaware

ABD’yi oluşturan eyaletlerden
biri. ABD’nin doğusundaki Güney Atlantik
bölgesinde yer alır. Kuzeyinde Pennsylvania,
doğusunda New Jersey, Delaware Körfezive Atlas Okyanusu, güney ve batısında
ise Maryland bulunur. Yüzölçümü 5.294
km2’dir. Eyaletin başkenti Dover’dır.
Delaware’de ilk sürekli yerleşim, Fort
Christina (bugün Wilmington) adıyla bir
grup İsveçli tarafından 1638’de kuruldu.
Yöredeki İsveç kolonisi New Sweden’i,
1655’te New Amsterdam’da yaşayan Felemenkliler,
1664’te de İngilizler ele geçirdi.
Daha sonra New York’un parçası olan
Delaware 1682’de, Pennsylvania’da kurduğu
koloni için okyanusa çıkış yolu arayan
William Penn’e devredileli. Pennsylvania
1704’te Delaware’e kendi meclisini oluşturma
hakkını tanıdı. Delaware 1787’de ABD
Anayasası’nı onaylayan ilk eyalet oldu. İç
Savaş sırasında bir sınır eyaleti olan Delaware’de
kölecilik yasaldı; ama eyaletin Birlik’
ten (Kuzey) aynlması hiçbir zaman söz
konusu olmadı.
Delaware, Atlantik Kıyı Düzlüğünün bir
bölümünü oluşturur ve Florida’dan sonra
ABD’nin en alçak eyaletidir. Verimli ve
engebesiz topraklardan oluşan kıyı düzlüklerinin
büyük bölümünün deniz düzeyinden
yüksekliği 18 m’den azdır. Güneye doğru
kumluk arazi giderek çoğalır. Eyaletin kuzeybatı
ucunda çok küçük bir kesimi kaplayan
Piedmont’un dalgalı tepelerinin en
yüksek noktası 134 m’dir.
Delaware genel olarak Atlantik bölgesinin
orta kesimlerine özgü iklim özelliklerini
gösterir. En sıcak ay olan ağustosta, ortalama
142 mm ile en çok yağış düşer. Yıllık
ortalama yağış yaklaşık 105 mm’dir.
Ülkenin en küçük ikinci eyaleti olan
Delaware buna karşılık en yoğun nüfuslu
eyaletlerden biridir. 1980 verilerine görenüfus yoğunluğu kilometre kare başına 112
kişidir. İsveçlilerden sonra yöreye ilk yerleşenler
Finliler, Afrikalı köleler, İngilizler,
Galliler, İskoçlar ve İrlandalIlar olmuştur.
19. yüzyılda gelen başlıca göçmen grupları
ise Almanlar, İtalyanlar, PolonyalIlar ve
Avrupalı Yahudilerdir. 20. yüzyıl ortalannda
nüfus artışı hızlanmış, eyalette kurulan
petrol rafinerisi ve petrokimya tesisleri
buraya Siyahlarla birlikte kalifiye beyaz
teknisyenleri de çekmiştir. 1970-80 arasında
eyalette nüfus artış hızı yüzde 8,6’ya ulaşmıştır;
bu hız ulusal ortalamanın biraz
altındadır. Gene 1980 verileriyle eyaletin
toplam nüfusunun yandan çoğu Wilmington’ın
dışında, ama bu kente en çok 24 km
uzaklıktaki çevre yerleşimlerde yaşamaktadır.
Kümes hayvancılığı eyaletteki başlıca tanmsal
etkinliktir; ayrıca soya fasulyesi,
mısır, lima fasulyesi ve kuşkonmaz yetiştirilir.
Kıyılarda ve iç sularda bir miktar
balıkçılık da yapılır, imalat sektörü, sanayi
etkinliklerinin önemli bir bölümünü oluşturur;
bu alanda kimyasal maddeler ağırlık
taşır. Başlıca ürünler boya, naylon ve
petrokimya bileşikleridir.
Delaware’in başlıca ulaşım bağlantısı, açık
deniz gemileri için derinleştirilip düzleştirilmiş
olan Chesapeake-Delaware Kanalıdır.
Bu kanal, Philadelphia ile Baltimore arasındaki
suyolunun birkaç yüz kilometre kısalmasını
sağlar. Kanal, tarımsal nitelikli
“Aşağı Delaware” ile kuzeydeki sanayi
bölgesini birbirinden ayıran sınır olarak
kabul edilir. Delaware’in kuzeybatı bölümü
, New Y ork-Philadelphia-B altimore-
Washington, D.C. koridorunun üzerinde
bulunur.
Eyalette tarihsel değer taşıyan çok sayıda
yapı vardır. Bunların en önemlisi 1698’de
yapılmış olan Lutherci (bugün Episkopal)
Kilise’dir. Wilmington’dala müzelerden
Delaware Sanat Müzesi’nde ressam Howard
Pyle’in önemli yapıtlan sergilenmektedir.
Eyaletin önde gelen yükseköğrenimzamanda, dinsel olmayan kantatlar ve pastoraller
de yazmış, Paris’teki Cizvit Okulu’nda
oynanan dinsel trajedilere müzikbestelemiştir.