Defoe, Daniel

(d. 1660, Londra – ö. 24
Nisan 1731, Londra), İngiliz romancı ve
gazeteci. Robinson Crusoe (1719; Robinson
Crusoe, 1985) ve Moll Flanders’ in (1722;
Yosma, Moll Flanders, 1966) yazarı olarak
tanınır.
Gençliği. James Foe adlı Flaman asıllı ve
oldukça varlıklı bir mum imalatçısının oğluydu.
Otuz beşine doğru kullanmaya başladığı
“Defoe” soyadının özgün aile adı
olduğu sanılır. Babası İngiltere Kilisesi’nden
ayrılma yanlılarındandı. Bu yüzden
oğlunu Oxford ya da Cambridge’e gönderemedi.
Newington Green’de Rev. Charles
Morîon’un yönettiği akademiye gönderilen
Defoe burada bir İngiliz üniversitesinde
görebileceğinden daha kapsamlı ve yer yer
daha nitelikli bir öğrenim gördü.
Presbiteryen papazı olmak üzere yetiştirilmekle
birlikte papaz olmamaya karar veren
Defoe 1683’te ticarete atıldı. “Sevgili konusu”
ticaret, yaşamının en değişmez ilgi
alanlarından biri olacaktı. Çeşitli malların
alım satımıyla uğraştı; yurt içinde ve dışında
çok yer dolaştı; birçok bakımdan çağının
ilerisinde sayılabilecek isabetli ve akıllı bir
iktisat kuramcısı oldu; ama şu ya da bu
biçimde şanssızlıktan kurtulamadı ve kendisi
için şu dizeleri yazdı:
“Benim kadar kısmeti değişen yoktur,
Tam on üç kez zengin oldum ve yoksul.”
1692’de 17 bin sterlin borçla iflas etti.
Düşüncesizce spekülasyonlara ve yatırımlara
girişme eğiliminde olduğunu, zaman
zaman ilkelerine ters düşen davranışlarda
bulunduğunu kendisi de kabul etmişti. İflasının
başlıca nedeni ise Fransa savaşı sırasında
sigorta ettiği gemiler yüzünden uğradığı
kayıplardı; Defoe bu tarihte iflas eden 19
“tüccar sigortacı” arasındaydı. 1703’te siyasal nedenlerle tutuklu bulunduğu sırada
Tilbury’deki tuğla ve kiremit işi batınca
gene ağır kayıplara uğradı. Bu tarihten
sonra bir daha ticaretle uğraşmadı.
1684’te evlendiği Mary Tuffley İngiltere
Kilisesi’ne karşı olan varlıklı bir tüccarın kızıydı. Ömrü boyunca süren bu evlilikten
Defoe’nun ikisi küçük yaşta ölen sekiz
çocuğu oldu.
Olgunluk dönemi ve yapıtları. Politikayla
da ilgilenen Defoe’nun siyasal yergi broşürlerinin
ilki 1683’te yayımlandı. 1685’te Katolik
II. James tahta çıkınca koyu bir
muhalif olarak Monmouth dükünün ayak-lanmasına katıldı ve felaketle sonuçlanan
Sedgemoor Çarpışmasından (1685) sonra
canını zor kurtardı. Üç yıl sonra James
Fransa’ya kaçınca, Oranj prensi III. William’ın
ordusunu karşılamaya gitti. Saltanatı
süresince William’i destekleyerek onun önde
gelen yazarlarından oldu. 1701’de nükteli
şiiri The True-Born Englishman (Safkan
İngiliz) yayımlandı. Çok tutulan bu yapıt
okunabilirliğini ve ırk ayırımının geçersizliğini
ortaya koyması bakımından güncelliğini
hâlâ korur.
1701’de Kent ilinin beylerinden beş kişi
savaş olasılığı karşısında savunma hazırlıklarının
artırılmasını isteyen bir dilekçeyi o
sırada Tory denetiminde bulunan Avam
Kamarası’na sundular ve yasalara aykırı
olarak tutuklandılar. Ertesi sabah Defoe
“yaklaşık 16 seçkin beyin korumasında”
Avam Kamarası başkanı Robert Harley’e
“Legion’s Memorial” (Alayın Muhtırası)
adlı ünlü belgeyi sundu. Belgede sözünü hiç
sakınmadan, “Kralın kölesi olmayan İngilizlerin
Parlamento’nun da kölesi olamayacaklarına”
Avam Kamarası’nın dikkatini
çekiyordu. Girişim etkili oldu; Kentli tutuklular
salıverildiler ve Londralılar Defoe
onuruna kutlama törenleri düzenlediler.
Defoe’nun ömrü boyunca övündüğü bu
kahramanca çıkış Tory’lerin gözünde sindirilmesi
gereken tehlikeli kişi damgasını
yemesine neden oldu.
Din ile siyasetin ayrılmadığı bu dönemde
Tory’lerin muhalifler üstündeki baskıları
artırması üzerine Defoe belki de en ünlü ve
ustaca yergisi olan “The Shortest-Way With
The Dissenters”ı (1702; Ayrılıkçılarla Başetmenin
En Kestirme Yolu) yazdı. Broşür
sanki Katolik ayin usûllerinin benimsenmesini savunanların açısından, ama gerçekte
savunduklarının saçmalığını göstererek onları
küçük düşürmek için yazılmıştı. Kitap
çok sattı, ama hilesi ortaya çıkınca her iki
tarafın da şimşeklerini üstüne çekti. Yergiyi
ciddiye alan taraflar farklı nedenlerle de
olsa alay edildiklerini anlayınca büyük tepki
gösterdiler. Defoe yayın yoluyla isyana
teşvik suçundan yargılandı ve Mayıs 1703’te
tutuklandı. Yakalayana ödül vaat eden
ilanda yazar orta boylu, zayıf, esmer tenli,
koyu kahverengi saçlı ama peruk takan,
gaga burunlu, sivri çeneli, gri gözlü, ağız 1844’te tıp öğrenimine başladıysa da, babasının
isteği üzerine aileye ait yün fabrikasının
başına geçti. 1850’lerde çiftlik arazisi
satın almak üzere Illinois ve Iowa’ya gitti.
Ama 1856’da South Paris’e geri dönerek bir
manifatura mağazası açtı. Burayı daha sonra
Deering, Milliken and Company adı
altında bir toptancı dükkanına dönüştürdü.
1870’te bu işi bırakarak, bir ekin biçme
makinesinin üretim haklarını satın almış
olan Elijah H. Gammon ile ortak oldu ve
Illinois’daki Plano kentinde bir fabrika
kurdu. 1875’te Gammon’un hissesini satın
aldıktan sonra Chicago’ya taşınarak, burada
biçme makinesi ile birlikte kullanılacak bir
bağlama makinesinin yapımına başladı.
1883’te William Deering & Company (sonradan
Deering Manufacturing Company)
adıyla anonim bir şirket kurdu ve 1900’de
kendi motoruyla hareket eden ilk biçme
makinesini imal etti. 1901’de iş yaşamından
çekilmesinden sonra, şirketi International
Harvester Company ile birleşti.
Deering uzun yıllar Garrett Kitabı Mukaddes
Enstitüsü ve Evanston’daki (Illinois)
Kuzeybatı Üniversitesi’nin yönetim kurullarının
başkanlığını yaptı. Bu kuruluşlara ve
bugün Kuzeybatı Anısal Hastanesi’nin bir
bölümü olan Chicago Wesley Anısal Hastanesi’ne
büyük çapta bağışta bulundu.