YABGU

Türkler’deki hükümdarlık unvanlarından,
îlk Türk devletlerinde ve bilinen ilk Türk hükümdarının
ünvanı idi. Hunlar’m ilk hükümdarı Teoman’ın ünvanı
Yabgu idi. Hunlar, Göktürkler, Uygurlar, Karahanlılar
ve Selçuklular’ın atası Oğuzlar’da Yabgu hükümdar
mânâsında kullanıldı. Türk-İslâm devletlerinde Yabgu
yerine Melik tabiri kullanılmaya başlandı. Yabgu
ünvanı Oğuz Yabgu Devleti adında görüldüğü gibi boy
birliği ve müessese ile beraber kullanılmıştır.
Karahanlılar’da büyük kağandan sonra en selâhiyetli
kişi, vezir makamına da sahip olan Yabgu idi. Yabgu,
asil bir kökten gelen hükümdar âilesi mensubu idi. İrsiyet,
tayin ve seçim yolu ile Yabgu olunurdu. Devlet ve
ülke Yabgu ile aile mensuplarının malı idi. Devletin
yüksek memuriyet makamları ve idarecileri Yabgunun
oğulları veya hanedan mensuplanna aitti. Eski Türk
devletlerinde görülen ortak iktidar sisteminde; doğudakine
Sol Yabgu, batıdakine Sağ Yabgu denirdi. Ortak
iktidar sistemindeki Yabguluk Göktürkler ve Karahanlılarda
çok kullanılmıştır.