ŞALTER

ŞALTER, Alm. Schaller (m). Fr. Commutateur
(m). İng. Switch. Elektrik devrelerinin aşırı akım ve
voltaj sebebi ile hasar görmemesi için ve devrenin
normal açılıp kapatılması maksadı ile kullanılan
elektrik devre kinci cihaz. Şalterler bulundukları devrede
önceden ayar edildikleri akım değerine ulaşınca
devreyi hemen veya gecikmeli olarak açarlar. Şalterlerin
devreyi açma özellikleri manyetik veya termik
olabilir. Manyetik şalterlerde akım ayar edilen değeri
geçince mevcut sargıdan dolayı mıknatısiyet anarak
bir kolu çeker. Bu kol şalterin kilit mekanizmasına
etki ederek devreyi açmasına sebep olur. Termik şalterlerde
ise bu işlem bir metal termik koruyucudan
akım geçmesi ile ısınıp bükülmesi suretiyle sağlanır.
Devredeki arıza giderilince şalter tekrar kurulur. Şalterin
termik veya manyetik olarak devreyi açmasına
triplemesi denir. Bu triple me zamanı koruma cinsine göre değişebilir. Tripleme koruma röleleri yardımı ile
olur. Meselâ, kısa devre korumalan için sıfır olan
tripleme zaman; tersakım, aşırı akım korumalan için
5-20 saniye gecikmeli olabilir. Şalter triplenerek devreyi
açtıktan sonra tekrar kurulmaması için trip kilit
mekanizması da vardır. Bu kilitin görevi arıza giderilmeden
tekrar şalterin kapatılmaması içindir. Arıza iderilince reset düğmesine basarak şalter kurulabilir
duruma getirilir.
Enerji nakil hatları gibi büyük elektrik devreleri
olsun, ev tesisatı gibi küçük elektrik devreleri olsun,
enerjinin başlangıcından kullanıldığı noktaya doğru
koruma değerleri gittikçe küçülen birçok şalter kullanılır.
Büyük enerjili devrelerde şalter açıp kapama
işlemi oldukça hassas bir şekilde yapılır. Şalter kontaklarının
açma veya kapama esnasında kontakları­
nın aşın elektrik akım atlamasından dolayı erimemesi
için elektrik devre yükünün az olmasına dikkat edilir.
Kullanıldığı yerlere göre şalterler değişiktir. En
basit şalter elle çalışan mekanik bıçak şalterdir. Bıçak
şalter devreyi açan basit bir bakır lamadan ibarettir.
Bıçak şalterlerin birçok devreyi açıp kapatan daha
mükemmel şekline paket şalter denir. Elektrik enerjisini
seçimli olarak iki ayrı devreye besleyebilen enversöz
şalterler hem mekanik hem de otomatik
kurulabilir olmak üzere iki türlüdür. Şalterlerin çoğu
otomatik olarak sınıflandırılan güç tevzi tablolarında
bulunan termik manyetik şalterlerdir. Kontaktörler
röle ile şalter arası devre açıp kapayıcı elektrik cihazlanndandır.
Şalterlerin yüksek voltaj hatlarında kullanılmalarına
ise disjonktör ismi verilir.