TAŞBASKI

TAŞBASKI, Aim. Steindruck (m); Lithographie (f).
Fr. Lithographie (f). İng. Lithography. Kireçtaşı üzerine
yağlı mürekkeple çizilmiş şekil ve yazıların basım
sanatı. Taşbaskıya el litografyası da denir. Taşbaskı,
modern ofset litografyanın başlangıcıdır. (Bkz. Baskı ve
Baskı Tekniği). Taşbaskı tekniğinin esası, yağın suyu
itmesi özelliğine dayanır.
Kireçtaşı, kalsiyum karbonat olup gözeneklidir.
Baskı kalıbı olarak kullanılacak kireç taşı 6-8 cm. kalınlığında
levha şeklinde hazırlanır. Yüzeyi pürüzsüz hale
gelinceye kadar tesviye edilir. Bu düzgün yüzeye yazı
veya resim özel bir mürekkeple nakşedilir. Mürekkebin
özelliği yağlı olmasıdır. Yağlı mürekkep, arapsakızı eriyiğinin
bir iki damla nitrik asitle karışımından yapılır.
Baskı kalıbı, yazı işleri tamamlandıktan sonra yazıların
ve resmin net bir görünüm alması için terebentin ile
silinir. Baskı kalıbı daha sonra su içine sokulup çıkarılır.Fotokimyasal metodlarla hazırlanmış çinko ve alüminyum levha
kalıplarının kullanıldığı modern bir taşbaskı makinasının kısımları.
[1] Kalıp, [2] Boya merdaneleri. [3] Kauçuk merdana [4]
Kâğıt. [5] Boya. [6] Baskı silindiri. [7] Boya bıçağı.Basit bir taşbaskı
maklnasL Litografi
(taşbaskı) sisteminde
basılacak
görüntü ters olarak
taşa kazınır. Bilahere
taş mürekkeplenir.
Sadece kazı­
nan görüntü üzerine
yapışan mürekkepdeki
şekil ve yazılar,
taşa sıkıştırıla n
baskı kâğıdına düz
olarak çıkar.
Kireç taşı gözenekli olduğu için yazılar ve resim çizgileri
haricindeki sathın tamamındaki gözenekler su ile dolar.
Baskı taşına bu durumda baskı mürekkebi sürülür.
Mürekkep yazıların bulunduğu, susuz yüzeylerden
gözeneklere emilirken boş kısımlardaki sulu yüzeylerden
itilir. Baskı kalıbı bir kağıda bastırılmak suretiyle
istenilen baskı elde edilir. Gözeneklere emilen mürekkep
bitinceye kadar baskı yapılabilir. Kalıplar saklanarak
ilerde tekrar baskıda kullanılabilir. Tekrar baskı
yapmak için baskı kalıbının terebentin ile silinip suya
sokulması yeterlidir. Bazen taş kalıp yerine kâğıt ıslatı­
lır. Kâğıt bilâhare kurutulur.
Mürekkep rengi değiştirilerek, değişik renklerde
baskı da yapılabilir. Renk ayrımına göre şekil ve yazıları
ayrı ayrı hazırlanan taşlar, sırayla aynı kâğıt üzerine
basıldığında ofset renkli taşbaskı elde edilmiş olur.
Modern ofset litoğrafya’nın esasını taşbaskı usulleri teş­
kil eder. Modern litografya, fotokimyasal metodlarla
hazırlanmış çinko ve alüminyum levhaları kalıp (matris)
olarşk kullanır.
Taşbaskılarda taşın yazı ve resim çizgilerinin geldiği
yerler hafif oyuk veya hafif kabarık olan türleri de
vardır. Bu tür, taşbaskıların taş üzerine gravürleme
denir. Gravür şekli ile hazırlanacak ve kazılacak kelimeler
hafif asitlerle ve özel gravür makinalan ile hazırlanır.