TÜRKİYE KILAVUZU – AFYONKARAHİSAR İLİ

merkez ilçesi ve Dinarda biraz çavdar ile, Bolvadinde bir miktar darı
ekilmektedir.
Hububata ayrılan toprakların % 72 si buğdaya ait olup her yıl ortalama
130000 ton kadar buğday alınır. Afyon ili buğdayda Konya
ve Ankara’dan sonra, Türkiyede üçüncü gelmektedir. İlde buğdaydan
sonra, en çok ekilen arpadır, sulak yerlerde yulaf ve mısır ekilmektedir.
Baklagillere 115000 hektarı ayrılır. Bu arazinin her yıl ortalama, % 73
üne burçak ekilmektedir. Hayvan beslenmesinde iyi bir yem olan burçak
II hayvanlarının kışın gıda maddesini teşkil eder. Burçak ürünü yılda
15000 ton kadardır. Büyük bir kısmı Sandıklıda olmak üzere, yılda
2650 ton da nohut elde edilir.
Bunlardan başka, yılda 600 ton m ercimek ve 400 ton fa su lye
«İde edilir. II içindeki geniş çayırlarda yetişen otlar kurutulup balya halinde
satışa çıkarılır. Afyonda sınaî bitkilere ayrılan topraklar her yıl
ekilen arazinin ancak % 6 sim kaplar.
Sınaî bitkilerin başında haşhaş gelir. Bu bitkiden elde edilen madde
İle ad olmuştur. Haşhaşın bu İlde ilk defa ekimi 16 ncı yüz yılın sonlarındadır.
Haşhaş ekimine her yıl 15.000 hektar erazi ayrılıp ortalama, yılda
4.000 ton haşhaş, 50.000 kilo kadar da (A fy o n sa kızı) elde edilir. Afyon
ekimi, başta merkez İlçesi olmak üzere sırasiyle B olvadin, S andıklı,
E m ird a ğ , D inar ilçelerinde yapılmaktadır.
Afyon, haşhaştan elde edilir. Yağlı bir tane olan haşhaş, baharda
tarlaya ekilir. Kısa bir zaman sonra bahar yağmurlariyle pek çabuk gelişip
büyümeğe başlar; birkaç defa çapalanarak otları ayıklanır. Isı vaziyetine
göre Mayıs başlarında 60-70 sm. kadar büyüyen haşhaş, çiçek
açar, her renkte bulunan bu çiçekler tarlasına ayrı bir güzellik verir.
Haşhaşın çiçek açmcaya kadar suya ihtiyacı vardır , bundan sonra
yağan yağmurlar, afyon sakızının çok çıkmasına mâni olduğundan, zararlı
sayılır.
Çiçekler döküldükten sonra ortada kalan kapsül, kül rengi iken yavaş
yavaş koyu yeşilden açık yeşile doğru renk değiştirir.
Kapsülün sapına yapıştığı hısımda, hafif beyazımsı bir renk hasıl
olmağa başladığında, bundan anlayan işçilerin eliyle kapsüller öze!
bıçaklarla çizilince, kapsül üzerinde – ilk defa beyaz sonra hava tesiriyle
sararmağa bâşlıyaıı – sakız akmağa başlar.
Kapsüller çizildikten iki üç gün sonra, sakızlar toplanır. Bu sakızlar
bir kap içinde yoğrularak haşhaş yaprağından bir mahfaza içine sarılır
ve kurumağa bırakılır.
Kapsüller çizilmeden iki üç gün önce yağmur yağarsa, sakız az çıkar;
çizildikten sonra yağarsa bütün sakızlar yağmurla akıp gider.
Afyonu alman kapsüller, içindeki haşhaşlar kuruyuncaya kadar tarlada
kalır. Sonra tarladan sökülür ve kapsüller kırılarak haşhaşlar alınır.
İki değeri bulunmasından dolayı, haşhaş ziraatı pek önemlidir. A fyonun
kıymeti sakızının içinde bulunan m orfin miktariyle ölçülür. Bu ilin
afyon sakızının içindeki morfin miktarı % 12 kadardır. Morfinden, tıpta
kullanılan «Kodein» «L a vd en in » ve daha diğer maddeler çıkarılır. Dış
memleketlere göndrilen ürünlerimiz içinde önemli bir yeri olan afyonları­
mızın bir kısmı bu İlde yetişir.
Haşhaş tanelerinin preslerde yağı çıkarılır. Bu yağ, gıda maddesi
olarak kullanıldığı gibi, geri kalan küsbesi de en güzel bir hayvan gı­
dasıdır.
T em izlik sağlıktır.