Tavafın Mahiyeti ve Nevileri

13- Tavaf, lûgatta ziyaret etmek ve bir şeyin etrafında dolanmak manasınadır, tavaf edene Taif ve tavaf edilen yere de Metaf denir. Din deyiminde tavaf, Kâbe’nin etrafında yedi defa dönmekten ibarettir. Şöyle ki: Kâbe’nin güney tarafındaki bir köşesine Rükn-ü Hacer ve diğer köşesine Rükn-ü Yemani denir. Rükn-ü Hacer’de, Hacer-i Esved denilen mübarek bir taş vardır ki, tavafa buradan başlanır. Beyt-i Muazzama sola alınarak Kâbe’nin kapısına doğru gidilmek suretiyle Beyt’in çevresinde dolaşılır. Böylece Hacer-i Esved’den başlayarak yapılan bir dolaşım yine orada tamamlanmış olur. Buna bir “şavt” denir. Aynı şekilde yedi defa yapılan şavk ile tavaf biter.
14- Tavaf, bir nevi namazdır. Allah Teâlâ’ya heyecan ve muhabbetle yapılan tazimin bir nişanesidir. Allah’ın Arş’ı etrafında dolaşan kutsal meleklerin hallerine bir benzeyiş şeklidir. Kâbe-i Muazzama, bu yaşanılan âlemde, göremediğimiz melekler âlemindeki İlâhi makamın bir görüntüsü yerindedir. Bu maddî Beyt’in çevresindeki beden hareketleri, melekler âleminde Arş çevresinde yapılan ruhanî hareketlerin birer işaretidir.
15- Gerek tavafa başlarken ve gerek tavaf esnasında Hacer-i Esved’in önüne her geldikçe ona karşı durulur. Namaza durur gibi, eller kaldırılır, tekbir ve tehlil getirilir. Mümkünse öpülür veya eller sürülür. Bu da mümkün değilse, yalnız ona karşı eller yukarı kaldırılır, işaret yapılır ki, buna İstilâm (Selâmlamak) denilmektedir. Hacer-i Esved’e böyle el koymak, yüce Allah’a ibadet ve itaat etmek üzere söz vermenin ve bunda kararlı olmanın bir nişanı demektir.
16- Tavafın nevilerine gelince: Bunlar aşağıda yazıldığı şekilde beş kı
6. Kitap: HAC KİTABI 373
simdir: 1) Kudüm Tavafı: Taşradan Mekke-i Mükerreme’ye varılınca ilk yapılan tavaftır. Bu tavaf, afaki (Mikat dışından gelenler) için sünnettir. Buna Tavaf-i Lika da denir. (İmam Malik’e göre bu tavaf vacibdir.) 2) Ziyaret tavafı: Arafat’dan döndükten sonra yapılan tavaftır, buna “Tavaf-i İfaze’de denir. İşte haccm iki rüknünden biri bu tavaftır ki, dört şavtı farzdır. 3) sader Tavafı: Hac esnasında Mina’da taşlar atıldıktan sonra, Mekke’ye inilince yapılan tavaftır. Buna “Veda Tavafı” da denir. Bu tavaf, Mikat dışından gelenler (Afakî’ler) için vacibdir. Bununla hac işleri (menasik) tamamlanmış olur. Hacılar bu tavafta Kâbe’ye veda ederek vatanlarına dönmeye başlarlar. (Bu tavaf, Şafiîler’de vacib veya sünnettir.) 4) Nafile Tavaf: Mekke’de bulunan müslümanların Kâbe etrafında zaman zaman yaptıkları nafile tavaftır. Böyle bir tavaf, Mikat dışından gelenler için, nafile namaz kılmaktan daha faziletlidir. Çünkü onlar her zaman bu şerefi elde edemezler.
5) Umre Tavafı: Bunun dört şavtı Umre’nin rüknünden olan tavaftır ve farzdır. Bunun yerine başka bir şey geçemez. Umre’de kudum tavafı ile Sader tavafı yoktur. Umre’ye İhramla başlanır, tıraş olmak veya saç kısaltmakla Umreye son verilir.
17- Tavaf esnasında tekbir ve tehlil getirilir, salât ve selâm okunur. Tavafta şavtları arka arkaya yapmak şart değildir. Bu tavaf henüz tamamlanmadan namaz için veya abdesti tazelemek için bırakılsa, tavaf bozulmaz. Geri kalan kısım sonra tamamlanabilir. Tavaf sırasında kadınların erkeklerle aynı hizada bulunmaları tavafı bozmaz.