Tabiinin
devrinde yetişen büyük fıkıh âlimlerinden.
Adı, Mûsâ bin Talha bin Ubeydullah
el-Kureşî et-Teymî’dir. Künyesi Ebû îsâ’
dır. Ebû Muhammed el-Medenî de denirdi
Babası, Cennetle müjdelenen ve kendilerine
“Aşere-i mübeşşere” adı verilen or
kişiden biri olan Talha bin Ubeydullah
dır. Annesi, Halvet binti Ka’ka’ bin Saîcbin Zürâre’dir. Resûlullah efendimiz zamanında
dünyâya geldi. İsmini Peygamberimiz
koydu. Sonra Kûfe’ye yerleşti.
Muhtâr-ı Sekâfî’nin Kûfe’de ayaklanmasından
sonra Basra’ya gitti. Babası ile birlikte
Cemel vak’asında Hz. Âişe’nin
yanında idi. Esir oldu. Hz. Ali kendisini
serbest bıraktı. 103 (m. 721) senesinde
vefât etti.
Eshâb-ı kirâmdan birçoğu ile görüştü.
Onların ilim meclislerinde bulunup, sohbetleri
ile yetişti. Hadîs ve fıkıh ilimlerinde
büyük âlim oldu. O, babası Talha, Osmân
bin Affân, Ali bin Ebî Tâlib, Zübeyr bin
Avvâm, Ebû Zer Gıfarî, Ebû Hüreyre, Hz.
Muâviye bin Ebû Süfyân, Hz. Âişe ve
daha birçok sahâbiden ilim alıp hadîs-i
şerif rivâyet etmiştir. Kendisinden de, oğlu
İmrân ve Hafîd, kardeşi İshâk ve onun
oğlu Mûsâ, Ebû Mâlik Sa’d bin Tânk ve
daha pekçok âlim, ilim alıp hadîs-i şerif
rivâyette bulunmuşlardır. Eshâb-ı kirâmdan
birçoğu ile görüştü. Onlann ilim meclislerinde
bulunup, sohbetleri ile yetişti.
Hadîs ve fıkıh ilimlerinde büyük âlim oldu.
O, babası Talha, Osmân bin Affân, Ali bin
Ebî Tâlib, Zübeyr bin Avvâm, Ebû Zer
Gıfarî, Ebû Hüreyre, Hz. Muâviye bin Ebû
Süfyân, Hz. Âişe ve daha birçok sahâbiden
ilim alıp, hadîs-i şerif rivâyet etmiştir.
Kendisinden de, oğlu İmrân ve Hafîd, kardeşi
İshâk ve onun oğlu Mûsâ, Ebû Mâlik
Sa’d bin Tânk ve daha birçok âlim, ilim
alıp hadîs-i şerif rivâyetinde bulunmuşlardır.
Mûsâ bin Talha, zamanının en büyük
âlimlerindendi. Çok fasih konuşurdu.
Faziletleri ve insanları doğru yola da’vet
etmesi çok olduğundan “Me/ıdi=Hidâyete
kavuşturan kimse”, lakâbı verilmiştir.
Abdülmelik bin Ömer diyor ki, “Zamanı
mızda insanlann en fasîhi dört kişidir.
Bunlar, Mûsâ bin Talha, Kubeysa bin
Câbir, Yahyâ bin Ya’mer, (Veya Hasan-ı
Basrî) ve Ubeydullah bin Herim es-Selûlî’
dir”. Asım bin Ebî Nüceyd ise, “İnsanlann
en fasîhi üç kişidir. Bunlar Mûsâ bin
Talha, Kubeysa bin Câbir ve Yahyâ bin
Ya’mer’dir” dedi. Hâlid bin Sümeyr şöyle
anlatıyor: “Muhtâr-ıSekâfî, Kûfe’de insanlan
halifeye karşı isyâna teşvik edip ayaklanınca,
Mûsâ bin Talha, yanımıza geldi.
İnsanlar onvı Mehdî (hidâyete götüren) olarak
görüyorlardı. Hemen ona rağbet edip
etrafına üşüştüler. Bir de gördüler ki, o
fazla konuşmaz hep sükût eder, az konuşur,
uzun ve şiddetli hüzünlenirdi.” Birgün
Ömer bin Abdülaziz, büyük âlim Ebû
Burde’ye, “Kûfe’de senin kadar yaşayan
ve senin gibi ilmi çok olan kimse var mı?”
diye sormuştu. Onun da, Mûsâ bin Talha’ tir. Iclî (r.a.) O’nun hakkında dedi ki: “O,
Tâbiînin sika râvilerinden ve seçilmiş
büyüklerindendi.” Ve bir kerresinde de: “O
Küfeli sika râvilerden olup sâlih bir zât
idi” dedi. Ebû Hâtim de: “O, Talha bin
Ubeydullah’ın diğer oğlu Muhammed’den
sonra en faziletlisi, kıymetlisi idi. Yaşadığı
devirde ona (Mehdî) denilirdi” dedi. İbn-i
Hirâş da, Onun için: “O, müslümanlann
ileri gelenlerindendi” demişti.
Rivâyet ettiği hadîs-i şeriflerden ba’zı-
lan şöyledir:
Eshâb-ı kirâmdan ba’zıları, birgün
Resûlullah efendimize: “Yâ Resûlallah!
Biz, sana selâmı öğrendik. Pekâlâ (salât)
nasıl olur?” diye sordular. Buyurdu ki:
“Allahilmme salli a’lâ Muhammedirı
ve a’lâ âli Muhammedirı ve bârik a ’lâ
M uham m edirı k em â s a lle y te ve
bârekte a ’lâ tbrâhîm e ve a ’lâ âli İbrâ-
hîm e în n ek e hamîdiin m ecid” deyiniz!”
Birgün Resûlullah efendimize biri geldi
ve: “Bana öyle bir amel, iş göster ki, o beni
Cennete yaklaştırsın ve Cehennemden
uzaklaştırsın;” diye sordu. Resûlullah
(s.a.v.) Ona buyurdu ki: “Allaha kulluk
et ve O’na birşeyi ortak koşma!
Namazını dosdoğru kıl, zekâtını ver
ve akrabânı ziyâret et!” Resûlullah
efendimiz böyle buyurduktan sonra adam
dönüp gitti. O gidince yine buyurdu ki: “O
adam kendisine em redileni yaparsa
C ennete g ire r.”
1) Tehzib-üt-tehzib cild-10, sh-350
2) Hilyetü’l-evliyâ cild-4, sh-371
3) el-A ’lâm cild-7, sh-323
MÜSÂ BİN TALHA (et-TEY M Î)
09
Mar