ana tanrıça

yaratıcılığı, bereketi, cinsel
birlikteliği, doğumu, çocuk büyütmeyi ve
gelişme döngüsünü temsil eden analık simgesi
ya .da tanrıça. Bu terim, Paleçlitik Çağ
Venüs heykelciklerinden Meryem Ana’ya
kadar birbirinden çok- farklı figürler için
kullanılmıştır. Analık, evrensel insan gerçeklerinden
biri olduğu için, tannlarım
betimlerken analık simgesi kullanmamış
kültür yoktur. Ana figürleri çok çeşitlidir.
Ama, ana» tanrıçalan anlamlarına, simgeledikleri
şeylere ve işlevlerine göre sınıflandıran
aynntılı ve sistematik bir tipoloji henüz
geliştirilmemiştir.
Ana tanrıçalar çoğu zaman Toprak Ana’yla(*)
kanştmlırsa da, özel bir tip olarak
ondan farklıdır. Kozmogonik bir figür olan
Toprak Ana, verimliliği tükenmeyen, her
şeyi tek başına yaratan bir kaynaktır. Ana
tannçalanri yaratıcılığı ise düzenli cinsel
ilişkide bulunmalanna bağlıdır. Toprak
Ana’dan farklı olarak ana tanrıçalar belirgin’
karakterlere sahip, genç, kozmogonik
olmayan ve Cinselliği ağır bas&n kişilerdir.
Erkeklerin sık sık yalmzca bir dölleyiciye
indirgenerek daha önemsiz bir rol oynamalanna
karşılık, ana tanrıçalar genellikle
tanrısal bir çiftin parçasıdır ve efsanelerde
asıl ana tannçanm öyküsü anlatılırken (Çoğunlukla
bir insan olan) eşinden de söz
edilir.
Aña tannça efsanelerindeki önemli anlar
onun kayboluşu, yeniden ortaya çıkışı ve
tanrısal evliliğinin kutlanışıdır. Kayboluşu1
nun kozmik anlamları vardır. Ana tanrıça
ortadan kaybolduğunda cinsellik ve gelişme
geriler. Yeniden ortaya çıktığında, kendine
bir eş seçip onunla cinsel ilişkide bulunması
ise bereketi geri getirir ve güvence altına
alır. Bundan sonra erkek çoğu zaman bir
yana itilir ya da ölüler ülkesiné gönderilerek
ertesi yıl yermé bir başkası seçilir (bu da,
tânnnin ölüp dirildiği yanılgısına yol açmıştır).
Ana tarinçanın büründüğü başlıca biçim7
lerden birinde onun analık yönü vurgulanarak
taiırısal bir çocuğun, gitgide bütün
insanlığın koruyucusu ve besleyicisi olarak
gösterilir. Ana tanrıçanın bu biçimine, kollanndan
bir çocuk tutan dolgun yâ da çok
memeli bir figür olarak ,mitolojiden çokikonografide
rastlânır. Ayrıca bak. Kybele.