Amtrak,

resmî adı n a t i o n a l r a i l r o a d
p a s s e n g e r Co r p o r a t i o n , ABD’de şehirlerarası
yolcu trenlerinin hemen hepsini işleten
kuruluş. Federal hükümetçe desteklenen
Amtrak, 1970’te Kongre tarafından kuruldu.
Ertesi yıl, ülkedeki özel şirketlerin
elinde tuttuğu yolcu hizmetlerinin denetimini
üstlendi. Birkaç istisna dışında, özel
demiryolu şirketlerinin tümü Amtrak5 la
sözleşme imzaladı.
Kuruluş, demiryolu şirketlerine yolcu
trenlerini işletmeleri için gereken ödemeleri
yapar, raylann ve terminallerin kullanımı
dolayısıyla ortaya çıkan maliyetleri karşılar.
Yeni donanım ahmı nedeniyle ortaya çıkan
bütün yönetim giderlerini de karşılar; tarifeleri,
hatların planlanmasını, bilet satışlarını
düzenler.
Amtrak, ABD demiryollannı yolcu hizmetlerinin
mali yükünden kurtarmak ve bu
hizmetlerin niteliğini yükseltmek amacıyla
kuruldu. 1960’lann başından beri, yolcu
sayısındaki sürekli düşüş ve işletme maliyetlerindeki
sürekli artış sonucunda, demiryolu
şirketlerinin yolcu hatlarmdaki yıllık zaran
milyonlarca dolara ulaşmıştı. Birçok şirket,
daha büyük zararları önlemek amacıyla kâr
getirmeyen hatları iptal etti. 1950’de yaklaşık
9 bin yolcu treni hizmetteydi ve bunlar
şehirlerarası yolcu toplamımn neredeyse
yarısını taşıyordu; 1970’e gelindiğinde hizmetteki
yolcu treni sayısı 450’ye, bunlann
şehirlerarası toplam trafikteki payı ise yüzde
7’ye inmişti.
1870’lerin sonuna doğru ABD hükümeti,
kıtayı baştan başa geçen bir demiryolu
hattının tamamlanmasını özendirmek amacıyla
özel demiryollanna toprak devretmiş
ve çeşitli yardımlarda bulunmuştu. Ama
devletin demiryolu yolcu hizmetlerine doğrudan
doğruya mali yardımda bulunması ilk
kez Amtrak’ın kuruluşuyla gerçekleşti.
Kongre, başlangıçta Amtrak’a 40 milyon
dolarlık bir ödenek sağladı ve buna ek
olarak 100 milyon dolar tutannda hükümet
garantili kredi için yetki verdi. Amtrak,
işletme zararlannı karşılamak için de her yıl
federal fonlardan birkaç milyon dolar almaktadır.
Jöilet satışı ve posta taşıma hizmetlerinden
gelir sağlamakla birlikte bu
gelirler kurumun harcamalannı karşılamaya
yeterli değildir.