ABHAZYA

Kafkas Sıradağları ile Karadeniz arasına sıkışmış bir sahil şeridi olarak uzanan 8660 km2 genişlikte, 535.000 nüfuslu ülke. Sahil uzunluğu 240 km olup kişi başına düşen millî geliri 2500 dolardır. Başkenti Şuhum şehridir. Abhazların bilinen tarihi M.Ö. 331’e kadar uzanır. İlk Abhaz kralı ikinci Lawan, Abhazya’ya Batı Gürcistan’ı da katarak ilk Abhaz Krallığını kuran İkinci Lavvan’dır. M.S. 3. ve 4. asırlarda Hı- ristiyanlar Abhazya’yı hakimiyetleri altına aldılar. Pitsunda şehrini dînî merkez yaptılar. 5 ve 6. asırda Hıristiyanlık, Abhazya’nın resmî dîni oldu. Asilzadeler Bizans kültürünün etkisinde kaldı. Yedinci asırda Abhaz kilisesine muhtariyet tanınarak, Pitsunda konsülü diğer konsüllerle eşit hale getirildi. Sekizinci asırda İslâm ordularına karşı Gürcülerin yanında yer aldılar. Gürcü, dil ve kül
14 Ağustos 1992’de ülkelerini istilâ eden Gürcistan kuvvetlerine karşı çeşitli İslâm ülkelerinden gelen müslüman gerillalarla beraber mücâdele eden Ab- hazlar.
Veni Rehber Ansiklopedisi 110
ÂBİDE
türünün etkisine girip, Gürcü kilisesine bağlandılar. Onuncu asırda Bizans hakimiyetine girdiler. Daha sonra tekrar Müslümanların nüfüz sahası içine giren Abhazlar, Selçuklular, Harezmşahlar ve tlhanlılara vergi verdiler. On beşinci asırda yeniden bağımsız oldular. On beşinci yüzyılın ikinci yarısında Osmanlınm âdil idaresini tercih ettiler. Başşehirleri Suhumkale adıyla Osmanlı şehirleri arasına katıldı. Abhazlar, İslâmiyetle şereflenerek 1578-1810 yılları arasında huzur dolu günler yaşadılar. Müslüman olan Abhazlara Abaza ismi verildi. Birçok abaza, devlet adamı olarak Osmanlı Devletinin üst kademesinde vazife aldı (Bkz. Abazalar). Ruslar, 1810’da Suhumkale’yi, 1864’te Abhazya’yı işgal ettiler. Osmanlılar, Abhaz, Çerkeş, Çeçen ve Kırımlıları bir konfederasyon şeklinde biraraya getirmeye çalıştılar. 1821- 1824, 1830, 1840 ve sonrasında Şeyh Şamil, Muhammed Emin ve Maan Kats gibi liderlerin önderliğinde diğer Kafkas müslümanları ile birlikte Abhazlar da, Ruslara karşı kahramanca savaştılar. 1864 yılına kadar süren çete savaşlarında Abhaz – ların yarısı şehid oldu. Rusların Abhazya’nm başına getirdikleri beyin Rus himayesinde kalmak teklifine halk karşı çıktı. Güçleri tükenene kadar savaştıktan sonra Osmanlı topraklarına göç ettiler. Rusya, Abhazya dahil Kuzey Kafkasyayı tamâ- men işgal etti. 1877-1878 Osmanlı-Rus harbinde 1200 kişilik bir Abhaz birliği Suhumkale’yi Rus işgalinden kurtardı. Ancak hiçbir yerden yardım alamamalarına rağmen Ruslarla uzun zaman mücadele ettikten sonra şehri tekrar feslim etmek mecburiyetinde kaldılar. Ruslar Kafkas bölgesinin işgalinde kendilerine yardım eden hıristiyan Gürcüleri, Müslüman Abhazların yerlerine yerleştirdiler. 1917’deki Rus ihtilâli sonrasında biraz rahatlayan Kafkas müslümanları, 1918’de Dağlık Kafkas Cumhuriyetini kurdular. Ancak aynı yıl içerisinde Abhazya, Gürcü ordusu tarafından işgal edildi. İşgal, 1921 yılında bolşeviklerin burayı bağımsız Sovyet-Sosyalist Cumhuriyeti ilan etmelerine kadar devam etti. Stalin döneminde Abhazya Cumhuriyeti, çok küçük olduğu iddiasıyla Gürcistan’a ilhak edildi (1931). Gürcistan’a bağlı Özerk Abhazya Cumhuriyeti’nde halk Gürcüce öğrenmeye mecbur tutuldu. Türkiye’den kaçan Ermeniler Abhazya’ya yerleştirildi. Göçürülen Gürcü nüfusla birlikte ülkede Abhazların oranı gittikçe azaldı ve % 18 gibi bir rakama düştü. Abhazya aydınlarının % 80’i kurşuna dizildi. Binbir çeşit baskı ve zulüm, Sovyetler Birliği’nin çatırdamasına kadar devam etti. 25 Ağustos 1990 günü, Abhaz Parlamentosu, aldığı bir kararla Abhazya’nm bağımsızlığını ilan etti. Vladislav Ard- zınba, cumhurbaşkanlığına seçildi. Gürcistan, Abhazya’nm bağımsızlığını tanımadı. Gürcistan’ın,
özerk bölgeleri ilhâkı yolundaki faaliyetleri ve Rusya federasyonunun da bunu desteklemesi otuza yakın Kafkas kavmini birliğe itti. 1991 yılında Abhazya’nm başkenti Suhum’da bir araya gelerek, Kafkas Halkları Konfederasyonu’nu kurma kararı aldılar. Gürcistan ve Ermenistan’ın kendilerini yutmasına mani olacak ve emniyetlerini sağlayacak güçlü ve caydırıcı bir orduyu Kafkas Barış Gücünü kurmaya karar verdiler. Abhazlar, Çe- çenler, Adigeler, Kabartaylar, İnguşlar, Güney ve Kuzey Osetler, Abazinler, Sapsıglar, Çerkezler, Avarlar, Dargılar, Lezgiler ve Laklar konfederasyona taraftar oldular. 14 Ağustos 1992 günü Gürcistan kuvvetleri, içişleri bakanının kaçırılarak Abhazya’da saklandığı iddiasıyla başkent Suhumi’ye girdi. İstiklâllerini korumak isteyen Abhazlar, diğer Kafkas ka- vimlerinden ve Türkiye’deki din kardeşlerinden aldıkları yardımlarla mücâdeleye başladılar. Binlerce gönüllü, bu atayurdunu korumak için silah başına koştu mücadeleye katıldı (Ekim-1992).