Afganistan’da Abdâlî
kabilesinin kurduğu devlet. Aslen bir Türk boyu
olan Abdâliler, Gazneliler zamânında Müslüman
oldular. Uzun süre dağlarda yaşayan bu Türk
boyu, Bâbürlüler Devleti ile Safevî Devletinin
arasının bozuk olduğu bir sırada, Tarnak ve Argandab
vâdilerine indiler. Bölgenin durumu itibariyle
iki büyük devlet arasında yaşamalarına
rağmen, kendi başlarına hareket ediyorlardı.
Bir süre sonra Herat eyâletinin yönetimini ele
geçiren Abdâlîler, üzerlerine gelen Safî Kuli Han
komutasındaki İran ordusunu hezîmete uğrattılar
ve Nâdir Şah devrine kadar bölgenin hâkimi oldular.
Nâdir Şah, Safevî Devletini yıktıktan sonra,
zamânın karışıklıklarından faydalanarak, Meşhed’i
ele geçiren Abdâlîleri yenilgiye uğrattı. Nâdir
Şah, Abdâlîlerin askerî gücünden faydalan
Abdâliye Devleti kurucusu Ahm ed Şah Oürrânî’nin
bir minyatürü.
mak ve Gılzâler kabilesini kontrol altında tutmak
için, onları Kandehâr bölgesine yerleştirdi.
Abdâlîlerin reisi Ahmed Han, Nâdir Şahın vefâtından
sonra Kandehar’ı ele geçirerek hükümdarlığını
îlân etti (1747). Hindistan üzerine yürüyerek
birçok şehri ele geçirdi ve Delhi’ye kadar
ilerledi (1757).
Ahmed Şahın 1773 yılında ölümünden sonra
yerine geçen oğlu Timur Şah, hükümetin merkezini
Kandehar’dan Kâbil’e nakletti. 1800’den 1842’ye
kadar karışıklık ve kardeş kavgalarının devam ettiği
Abdâliye Devleti, bu târihte yeni Afgan Devleti
emîri Dost Muhammed Han tarafından ortadan
kaldırıldı.
ABDALİYE DEVLETİ;
27
Tem