A M Y A N T

Lifli yapıya sâhip magnezyum ve kalsiyum silikatların hidrate hâline verilen isim. M.Ö. 5. yüzyıldan beri bilinmektedir. Isıya dayanıklı olup, hamlaç alevinde eriyebilir. Cevherden özel değirmen taşları arasında öğütülerek çıkarılır. Yün şekline getirilir. Bundan sonra çeşitli maksatlarla kullanılır. Lifler eğirilir, örgü yapılır ve sıkıştırılır. Bu işlemler yapılırken yardımcı madde olarak, pamuk, metalik teller, lastik, çimento vb. kullanılır. Amyantın günümüzde 3000’den ziyâde kullanma sahası vardır. Liflerinden ateşe dayanıklı elbiseler, izole elektrik kablolan, fren astan, perdeler, izole dolaplar, plakalar yapılır. Isı ve elektriği iletmediği gibi, kimyasal maddelere karşı da dayanıklıdır. Amyant ikiye ayrılır: 1) “Serpatin” (yılanta- şı) amyantı (Mg3Si20 5(0H )4), 2) “Amfibal” amyantı (MgFe)7Sig0 22(0H )2). Yılantaşı amyantının lifleri yaygın ve esnek olup elbise yapımında daha çok kullanılır. Aynı zamanda dünyâ amyant üretiminin takribî % 90’ını yılantaşı amyantı teşkil eder. Dünyâdaki her cins amyant üretimi 1930’da 338.783 ton, 1950’de 1.200.000 ton ve son zamanlarda takribi 2.000.000 ton olmuştur. Bugün evlerimizin çatılarında, soba arkasında ısıyı duvara iletmemek için kullanılan amyantın kanser yapan bir madde olduğu bilinmektedir. 1900 yılında Dr. Montague Murray bir amyant işçisinin ölümüne amyant liflerinin sebep olduğunu bulmuştur. 0,1-1 mikron çapında ve 5 mikron uzunluğundaki amyant lifleri solunum yoluyla akciğerlere girdiğinde ciğer yüzeyinde fiziksel etki yaparak parçalanma ve yaralanmalara sebep olmaktadır. Bunun sonucu da bronşlarda kasılmalar olur. Bu etki amyant sanâyiinde çalışanlarda görüldüğü gibi büyük yerleşim merkezlerinde de görülmektedir. Büyük şehirlerdeki bu zarann kaynağı amyant karışımlı çatı kaplamaları ve fren balatalarıdır. Kanser yapma bakımından mâvi amyant (Crocidolit) önde gelmektedir. İnsanda etkisini ise 9-25 sene içinde göstermektedir. Almanya’da bir yılda fren balatalarından havaya 13.000 kg amyantın yayıldığı tesbit edilmiştir. Hamburg’da bir fabrikada çalışan işçilerden 20 tânesi son dokuz yılda amyantın meydana getirdiği kanserden ölmüş, 70 kişide de kanser belirtisi görülmüştür. Nevvyork’ta, ölen 3.000 kişide yapılan otopsiler neticesinde 1440’ının amyant
getirdiği akciğer kanserinden öl
için tehlikeli olduğundan İngil- ınt ithalini yasaklamıştır. îsveç, marka da amyant kullanımı ge- >tur. Amerika Birleşik Devletleri sanâyi kollarını zehirli iş alanı ir. t üretiminin yarısından çoğunu apar. Önemli ölçüde üretim ya- etler, Rusya, Güney Afrika Bir- ya, ABD, Fransa ve Japonya’dır. : tarda amyant Ege bölgesinin iç nmaktadır.