AĞLEBİLER

Tunus’ta İbrâhim bin Ağleb tarafından kurulan devlet. Abbâsî halîfesi Hârûn-ürReşîd, 800 senesinde emirlerinden İbrâhim bin Ağ­leb’i, isyânların hiç eksik olmadığı Kuzey Afrika’ya vâli tâyin etti. İbrâhim bin Ağleb, vâli olunca  bölgedeki isyânları bastırarak duruma hâkim
oldu. Bundan sonra içişlerinde müstakil bir devlet
başkam, dış işlerinde ise halîfeye bağlı hareket ederek Ağlebîler Devletini kurdu 801 (H. 185).
İbrâhim bin Ağleb’in ilk yılları İdris bin İdris
ve komutanlarından İmrân bin Mahled’in isyânlarını bastırmakla geçti. İmrân karşısında zor duruma düştü ise de halîfeden gelen yardımlar ile savaşı kazanmaya muvaffak oldu. Böylece Tunus’ta
fitne ve karışıklık sona erdi. Halk güven içinde ya­
şamaya başladı. Bu durum 812 senesinde İbrâhim
bin Ağleb’in vefâtına kadar devâm etti. İbrâhim bin Ağleb, fıkıh âlimi, edîb, hitâbeti
kuvvetli, ihtiyâtlı, harp tekniklerini çok iyi bilen, halkına şefkatli, sözüne sâdık ve âdil bir zâttı. Tunus, onun devrinde en râhat günlerini yaşadı.
İbrâhim bin Ağleb’in vefâtından sonra iç karışıklıklar, isyânlar ve sık sık iktidâr değişiklikleri oldu. Bu ayaklanmalar Ağlebîler Devleti’ni yı­kılma durumuna getirdi. 828 senesinde iç karı­
şıklık ve ayaklanmalar sona erdi. Bu sırada Ağlebîlerin başında Ziyâdetullah bulunuyordu.
Ziyâdetullah döneminde SicilyalI komutanEuphemius’un tavsiyeleri ile bu ülkeye karşı cihâd hareketi başlatıldı. Ziyâdetullah, yüz gemiden
meydana gelen donanmasını sâhil şehirlerinin zabtına me’mûr ederken, karadan da büyük kuvvetleri savaşa soktu. Hıristiyanlara üst üste darbeler indiren Müslümanlar, birçok kale ve şehri ele ge­çirdiler.Ziyâdetullah’m ölümünden sonra başa geçenhükümdârlar devresinde zaman zaman iç isyânlarortaya çıktı ise de, bunlar devletin birlik ve bü­tünlüğünü sarsacak kuvvette değildi. Ayrıca tahta geçen Ebû Ikal, Melik Muhammed, Ahmed, İkinci Ziyâdetullah, İkinci Ebû Ikal ve Abdullah Ebü’lAbbâs gibi hükümdârlann son derece iyi huylu, gü­zel ahlâklı, cömert, âdil ve şefkatli olmaları halkın kendilerine sıkı sıkıya bağlanmalarını sağlamıştır. Melik Üçüncü Ziyâdetullah döneminde ise,şiî Fâtimîlerin propagandaları neticesinde ülkede
parçalanmalar baş gösterdi. Fâtimîlerin tarafını tutan Ebû Abdullah eş-Şiî, Ağlebî devlet adamlarının pek çoğunu kendi tarafına çekti. Böylece
pekçok şehire sâhib oldu. Daha sonra Fâtimî Devletinin de sıkıştırması üzerine durumunu tehlikede gören üçüncü Ziyâdetullah’ın tahtını bırakıp Mı­sır’a kaçması ile bir asır süren Ağlebî Hânedânı saltanatı sona erdi (904). Topraklan Fâtimîlerin eline geçti.