D ) Z i r â î M a h s u l

e r : Y u k a r ı d a m e a l i v e r i l e n â y e t ( e l – B a k a r a : 2/276), z i r â î m a h s u l l e r i n h a s a d ı z a m a n ı n d a h a k k ı ­ n ı n v e r i l m e s i n i e m r e d e n â y e t ( e l – E n ’â m ) : 6/141) v e « Y a ğ m u r u n v e k a y n a k l a r ı n s u l a d ı ğ ı v e y a s u y u n u d i p t e n a l a n ( z i r â î m a h ­ s u l l e r d e ) o n d a b i r , h a y v a n v b . i l e s u l a n a n l a r d a i s e y i r m i d e b i r ( z e k â t ) v a r d ı r » (56) m e â l i n d e k i h a d i s l e r b u v e c i b e n i n k a y ­ n a ğ ı n ı t e ş k i l e t m e k t e d i r . Z i r â î m a h s u l l e r d e n z e k â t g e r e k t i ğ i m e v z û u n d a i t t i f a k e d e n m ü c t e h i d l e r m a h s u l ü n c i n s i v e m i k t a ­ r ı ü z e r i n d e i h t i l â f e t m i ş l e r d i r . İ b n ö m e r v e b a z ı t â b i û n m ü c t e – h i d l e r i n e g ö r e z e k â t a t â b i m a h s u l l e r b u ğ d a y , a r p a , k u r u ü z ü m v e h u r m a d ı r . M â l i k v e Ş a f i î ’y e g ö r e z e k â t a t â b i z i r â î m a h s u l ­ le r , i n s a n l a r ı n n o r m a l h a l l e r d e t e m e l g ı d a l a r ı o l u p k u r u t u l a r a k m u h a f a z a e d i l e n l e r d e n i b â r e t t i r . M e s e l â c e v i z v e b a d e m t e m e l g ı d a l a r d a n o l m a d ı k l a r ı , e l m a v e a r m u t d a k u r u r t u l a r a k m u h a ­ f a z a e d i l e m e d i ğ i i ç i n z e k â t a t â b i d e ğ i l l e r d i r . A h m e d ’e g ö r e o l ­ d u ğ u g i b i v e y a k u r u t u l a r a k d u r a b i l e n v e ö l ç ü i l e d e v r e d i l e n m a h s u l l e r d i r . E b û H a n i f e ’y e g ö r e i n s a n l a r ı n t o p r a k l a r ı n ı d e ­ ğ e r l e n d i r m e k i ç i n e k i p d i k e r e k e l d e e t t i k l e r i h e r m a h s u l z e k â ­ t a t â b i d i r ; E b û – Y û s u f v e M u h a m m e d m ü d a h a l e e d i l m e d e n b i r y ı l d u r a m a y a n s e b z e , m e y v a v b . ’n i i s t i s n â e t m i ş l e r d i r . D i ğ e r m ü c t e h i d l e r k e n d i g ö r ü ş l e r i i s t i k â m e t i n d e h u s u s î m â n a l ı r i v a ­ y e t l e r e d a y a n ı r k e n E b û – H a n i f e , b a ş t a v e r d i ğ i m i z ş u m û l l ü â y e t ­ l e r v e h a d î s e i s t i n a d e t m i ş , b a z ı s ı n ı r l a r g e t i r e n d i ğ e r r i v â y e t – l e r i , â y e t i t a ’d i l e d e c e k g ü ç t e b u l m a m ı ş t ı r . A y n ı z a m a n d a Ö m e r b . A b d u l a z î z , M u c â h i d , H a m m â d , D â v û d v e N a h a ’î ’y e d e a i t o l a n b u g ö r ü ş ü n h e m d e l i l l e r i h e m d e z e k â t ı n t e ş r î h i k m e t i b a ­ k ı m ı n d a n e n s a ğ l a m o l d u ğ u i f a d e e d i l m i ş t i r . (57) B a z ı s e l e f m ü c t e h i d l e r i i l e E b û – H a n i f e ’y e g ö r e z i r â i m a h ­ s u l d e n i s â b ş a r t d e ğ i l d i r ; ç ı k a n n e k a d a r o l u r s a o l s u n , o n d a