Saime olan develerde zekât nisabı beştir. Beşten az olan develerde zekât yoktur. Birer yaşmı bitirmiş beş deve için bir koyun zekât verilir. Beşten ona kadar
- Kitap: ZEKÂT KİTABI 343
bağışlanmıştır. On deveden yirmi beş deveye kadar her beşde bir koyun verilmesi gereir. Tam yirmi beş deve için de, iki yaşma girmiş bir dişi deve yavrusu verilir. Otuz beş deveye kadar başka bir şey verilmez. Tam otuz altı deveden kırkbeşe kadar da üç yaşını bitirmiş bir dişi deve verilir. Yüz yirmi deveden yüz kırk beş deveye kadar da, böyle dört yaşında iki deve ile beraber her beş devede de bir koyun verilir. Yüz kırk beşden sonra da, fıkıh kitablarımızda açıklandığı ölçülerle zekâtları verilir.
Zekâtları verilecek develerin erkek ve dişi olarak karışık bulunmaları veya arab ve acem develeri olmaları fark etmez. Ancak zekât olarak verilecek develerin orta değerde dişi olması şarttır. Erkek deve verildiği takdirde, kıymeti itibariyle verilir.
37- Sene başında nisab mikdarında bulunan saime hayvanlara, sene içinde bağış, miras ve satın alma gibi yollarda aynı cinsten bir kısım saime hayvanlar eklenecek olsa, sene sonunda bunların tümünden zekât vermek gerekir. (İmam Şafiî’ye göre, bu eklenen kısım nisab mikdarına ulaşsm veya ulaşmasın, mülkiyete geçme tarihinden itibaren bir yıl geçmedikçe zekâta tâbi olmaz.)
38- Saime bulunan hayvanlar arasındaki kör ve zayıf hayvanlar da nisab hesabına girer. Fakat bunlar zekât olarak verilmez.
39- Saime olup da henüz birer yaşını doldurmamış olan kuzulardan ve sığır, manda, deve yavrularından da zekât vermek gerekmez. Bu, İmam Azam ile İmam Muhammed’e göredir. İsterse sayıları nisab mikdarından çok fazla olsun. Fakat bu yavrular arasında kendi cinslerinden büyük hayvanlar bulunursa, bu büyüklere bağlı olarak onalr için zekât gerekir. Meselâ: Sene başından sene sonuna kadar bir koyun ile otuz dokuz kuzu bulunsa, sene sonunda bu koyun zekât olarak verilir. Bunlardan bir kuzu verilmesi yeterli olmaz. Yine, yirmi dokuz sığır yavrusu ile bir tane sığır bulunsa, iki yaşma girmiş bir buzağı vermek gerekir. Yine, dört deve yavrusu ile bir tane de iki veya üç yaşına girmiş deve bulunsa, bir koyun verilmesi gerekir. Eğer sene içinde veya sene çıktıktan sonra bu yaşlı hayvanlar ölecek olsa, geride kalan kuzu ve yavrular için yine zekât vermek gerekmez. İmam Ebu Yusuf a göre böyle yaşlarını henüz doldurmamış hayvanlardan nisab mikdarına ulaşan olursa, zekât gerekir. Böylece kırk kuzu için bir kuzu zekât verilir. (İmam Şafiî Hazretlerinin de görüşü böyledir.)
40- Saime olan hayvanlarda iki nisab arasındaki mikdar, ittifakle zekât
344 BÜYÜK İSLÂM İLMİHALİ
dışında kaldığından bundan dolayı zekât gerekmez. Zekâta bağlı olmayan bu iki nisab arasındaki hayvanlar helâk olduğu takdirde de, bunların helâki İmam Azam ile İmam Ebu Yusuf a göre zekâta tesir etmez. Fakat İmam Muhammed ile İmam Züfer’e göre, bunlar helâk olunca, zekât da o nisbette düşer. Meselâ: Bir kimsenin altmış koyunu bulunsa, bunlardan kırk koyun için yalnız bir koyun zekât gerekir, bunlar yüz yirmi koyuna ulaşmadıkça geri kalan yirmi koyun için zekât gerekmez, bunlar zekâttan müstesnadır. Bu durumda bu altmış koyundan on veya yirmi koyun telef (helâk) olsa, yine geri kalan kırk koyun için İmam Azam ile İmam Ebu Yusuf a göre, bir koyun zekât ödenmesi gerekir. Fakat İmam Muhammed ile İmam Züfer’e göre, böyle altmış koyundan on veya yirmisi telef olsa, zekât da o nisbette azalır. Şöyle ki: On koyun telef olunca, bir koyunun altıda biri, yirmi koyun telef olunca, bir koyunun altıda ikisi nisbetinde zekât mikdarı azalmış olur.