Propaganda ve gözetim
Başkaldırı ve devrimleriyle, Birinci Dünya Savaşı, insanların etkili biçimde seferber edilebilmesi için halka dayatılan özverilerin köklü bir biçimde benimsenmesi gerektiğini göstermişti. Bu yüzden savaşan devleder, savaş boyunca halklarının bağlılıklarını canlı tutmaya yönelik önlemlere başvurdular.
Propaganda servisleri kuruldu veya var olanların etkinlikleri artırıldı. Bunlar, bilgi akışını denetliyor (mesela, Sovyet basını, Smolensk’in düştüğünü bu olaydan bir ay sonra duyuracaktır) ve her türlü modern iletişim araçlarını, özellikle de, savaş gücünü gayrete getirmek için film ve radyoyu kullanıyordu. ABD’de çizgi roman kahramanlarına kadar herkes seferberliğe katıldı: mesela, Vakvak Amca, bir görevle Meksika’ya gönderildi. SSCB’de önce devrimi savunmaya çağrılan halkın, 1941 aralığından sonra «vatanın kurtuluş savaşı»nı desteklemesi istendi: Enternasyonal, Sovyetler Birliği’nin ulusal marşı olmaktan çıktı; eski Rusya’nın simgesi olan Ortodoks Kilisesi yeni bir güç kazandı; propaganda, Germen veya Napolyon istilacılarının saldırısına uğrayan kutsal Rusya’nın savunucuları olan çarların anısını yüceltti.
Mihver Devlederi’nde gençliğe özel bir ilgi gösterildi. Faşist İtalya ve Nazi Almanya’da yarı askerî bir eğitim veren ve özellikle, Almanya’da çoğunlukla orduya gözü kapalı yetişkinler sağlayan gençlik örgütleri vardı (İtalya’da Balillalarve Almanya’da Hit-ler-jugend). Japonya’da, gençlere geleceğin askerlerinin gereksinim duyacağı milliyetçi eğitimi vermek için 1941’de ilkokul öğretimi yeniden düzenlendi. Geleneklerden esinlenen duygusal şarkılar yerlerini vatanseverlik şarkılarına bıraktı ve 1943’ten başlayarak savaş sanatlarının eğitimi, Japon eğitim sisteminin her düzeyinde zorunlu kılındı.
Açık veya gizli her türlü muhalefet baskıcı bir tutumla denetlendi. ABD’de Japon kökenli nüfusun mallarına el kondu ve bu nüfus kamplarda toplandı. Propagandanın devlet terörüyle birlikte uygulandığı Mihver Devletleri ile, SSCB’de baskılar çok daha sistemli bir biçimde sürdürüldü: Volga Almanları gibi istilacıların yanında yer alabileceklerinden kuşkulanılan etnik topluluklar, doğuya sürüldü. Japonya’da «kötü yurttaşlar»ı izlemek üzere, her semtte denetim grupları örgütlendi. Almanya’da yabancı radyoların yaptığı yayınları yaymak ölüm cezasını gerektiriyor ve bu önlemler giderek daha sert biçimlerde uygulanıyor-
İlk atom bombası. 214 tonluk bir araçla taşınan ilk atom bombası, Los Alamos’taki deney alanına getirildikten hemen sonra. Bu bomba, 16 temmuz 1945’te patlatıldığında, kendisini yaratan bilim adamlannı bile dehşete düşürecekti.
TÜRKİYE
Moskova
o
SSCB
Yalta
i °
Ankara
o
du: Almanya’da yalnız 1944 yılında 5 800 sivil idam ec
Cephe gerisinde moral üstünde etkili olan etmenler propaganda ve baskı değildi. Ingiltere ve SSCB’de milliy gunun gücü, yenilenlerin pek hoş olmayan yazgısı, sav nün dengeli dağılımı, savaş sonrası dünyanın çok daha i ğı beklentisi de etkili oldu.
Yine de, Mihver Devletleri’nde başkaldırıların yaşann tek başma devlet terörü açıklayamaz. Almanya’da yetkil lerin maddî durumlarındaki kötüleşmeyi sınırlamaya tüketim, savaş sırasında ancak yüzde 24’lük bir düşüş bu, Birinci Dünya Savaşı’ndaki orandan çok daha düşükt esirlerinin ve daha sonra da gönüllü veya devşirme yab lerin kullanımı, Alman fabrikalarında uzun bir süre yok çağı durumunda bulunan Alman işçilere ilerleme fırsatı
