Ümit Burnu’ndan Makao’ya
1497’de II. Joao’dan sonra tahta geçen I. Manuel denizci Bar-tolomeu Dias tarafından hazırlanan ve Hint Okyanusu’nda Arap tekelini yıkacak olan iddialı bir seferi destekledi. Dört gemi hazırlandı: 50 tonluk, kıyıları keşif gemisi olarak kullanılacak latin donanımlı küçük bir karavela; 3 yıllık bir seferi karşılayacak 300 tonluk erzak ve daha önce Afrika’da trampa gereci olarak kullanılmış pamuk, zeytinyağı, mercan, inci, şapka, bakır taslar ve çanlar gibi şeyler dolu bir incik boncuk kargosu; ve nihayet her birinde 10 top bulunan kare yelkenli, üç direkli tam bir savaş gemisi olan iki ttao.
Yolculuğu yönetmeye Vasco de Gama seçildi. Gama’nın heybetli bir görünüşü ve zor bir karakteri vardı. Ama dürüst, namuslu ve dindar olmakla ünlüydü. Bunun dışında astronomi bilgisi ve gemicilik deneyi çok sağlamdı. 8 temmuz 1497’de din adamları tarafından sefer kutsandı. Gama, kasım sonunda Ümit Bur-nu’nu geçtikten sonra beş ay boyunca Afrika’nın güney doğu kıyılarını inceledi. Yoluna devam ederek Müslüman dünyanın sınırlarına, bugünkü Mozambik kıyılarına vardı.
Bu bölgenin kuzeyinde bulunan Mombasa, Malindi veya Zan-zibar gibi şehir devletler bir sultanın yönetiminde Hindistan’la yaptığı ticaret sayesinde zenginleşmekteydi. Bunlar Portekizlileri düşmanlıkla karşıladılar, yalnız Malindi sultanı onlara Hint Okyanusu’nu geçmekte rehberlik edecek olan tecrübeli denizci Ahmed Ibni Macid’i verdi. Onun sayesinde bir aydan kısa bir sürede geçiş tamamlandı. Gama’nm filosu palmiyelerle kaplı Koji-kot (eski Kalikut) plajı açıklarına 1498 mayıs ayının ortalarında demir attı. Ama durum tahmin ettikleri gibi değildir; yerliler Avrupalılaşın getirdikleriyle hiç ilgilenmediler. Portekizliler güçlükle biraz karanfil ve tarçın ile bir avuç değerli taştan oluşan küçük bir kargo yaptılar ve ayrıldılar.
Dönüş özellikle eziyetliydi. Rehbersiz (çünkü rehber kaybolmuştu) üç ay boyunca ters rüzgârlarla boğuşmak zorunda kaldılar. Erzak bozulmuş yiyecek sıkıntısı başlamış, böcekler ortalığı kaplamıştı. Ekip taze balık, kokmuş tuzlu domuz eti ve kurtlanmış bisküvi ile yaşamaya çalıştı. Gemiciler iskorbüt hastalığından öldü. Gemiler 1499 yaz sonu Lizbon’a vardığında iki yıl önce denize açılan 170 kişiden sadece 54’ü hayatta kalmıştı. Coşkuyla karşılandılar. Verim az olmuştur, ama yol-
culuk bir yüzyıllık çabayı haklı çıkararak amacına, ya tan’a ulaşmıştır.
Vasco de Gama’nın seferi keşifler çağında bir dönü, dır. Daha sonra Portekizlilerin olduğu kadar İspanyol! şiflerinin hızı arttı. Hindistan yolunu bulanlar olarak ler Hint Okyanusu’ndaki ticarî tekeli ellerinde tutmay mek istediler. Rakiplerini, özellikle Arapları, saf dışı her yol mübahtı: 1502’de, Vasco de Gama, yakaladığ: lu bir Arap filosundaki 800 adamın burunlarını, kulak! lerini kestirip daha sonra onları bir gemiye doldurar1 ateşe vermiştir.
Gama’nın ilk seferinden dönüşünden altı ay sonz-lının başlarında Lizbon’da 13 gemi ve 1 200 adaır oluştu. Pedro Alvares Cabral adlı 32 yaşındaki bir mutasına verilen filo 8 martta yola çıktı; önce g–. doğru ilerledi (ya ekvatoryal bir deniz akıntısına ka bilinçli olarak îspanyollara bırakılmak istenmeyen keşfedilmiş topraklara doğru yöneldi) ve nisan ayır. ya kıyılarına vardı. Cabral bu toprakları Portekiz £-lendı ve «Gerçek Haç Toprakları» diye adlandırdı, r. rar doğuya doğru yola çıktı, büyük fırtınalar set: gemisini kaybettiği Ümit Burnu’nu geçerek Kojik: Portekizliler Müslüman tüccarlara karşı kanlı bir Si tıp kazanmadan önce, Kojikot hükümdarına bağ:; rak onu etkilediler. Cabral sonunda kralın Müslürr. fını tuttuğu gerekçesiyle Kojikot’u topa tuttu. Yc_-ederek Malabar kıyılarında Koçin ve Kananor adl. limanla barışçı alışverişe girişti. Sadece 7 gemi.ve a yarısıyla 1501 haziranında Lizbon’a döndüğün;:; yatırımını çok aşan bir baharat, porselen, günlü;’ taş kargosuna sahip bir zengindi.
Cabral’m seferini takip eden yıllarda Hint denizn hem ticarî, hem de savaşçı seferler büyük ekonom:.-: r sebep olan kazançlar sağladı. Portekizliler Hollanda zı borsa kurarak bütün Avrupa’ya baharat sattılar. Kz’~ Manuel, Francisco de Almedia’yı, Hint Okyanusırr. kontrol etmesi için Hindistan bölgesine birinci krs. etti. Almeida, 1505 yılında 22 gemilik bir filonun -s. çıktı ve önce Mombasa’yı yerle bir etti ve Doğu Afr_‘ j da iki limanı daha aldı ve 1509’da Diu limanında JC: -zeyinde) Venediklilerin finanse ettiği Kahire suît2.r_ Hindistan’ın Müslüman tüccarlarını korumak üzeri filoyu kesin bir yenilgiye uğrattı.
Hint Okyanusu’ndaki emin üsleri ve üstün cer_ı nekleri sayesinde Portekizliler artık nihaî amaçlar:^ lerdi: baharat üreten adalar. 1509’da ilk filo şimc»?-yakın Malakka’ya yanaştı. Birkaç yıl sonra, Piri-kral-naibi Afonso de Albuquerque’nm yeni tct:.’..:’ kiz alanları arttı: Iran (Basra) körfezinin ağzında r -ranfil tarımının merkezi Seylan ve Ternate aiU” tan’da Diu ve Goa limanları; Çin’de Makao lim£r_ Mars» demlen Albuquerque, 1515 yılında öldüğ-* doğusunda Müslümanların ve Venedikliler’in türr. : çökmesine yol açacak şekilde Lizbon’un hegcm:’ ney Asya denizlerinde oturtmuştu. Nil Nehri n. *-doğru çevirme projesini gerçekleştirmesine Dünya ticaret dengesi batıya kaydı, ilk modem s:~ ratorluğu kuruldu.
