KEŞİFLER VE KÂŞİFLER
BİR ÖNCÜ: ZHENG HE
XV. yy’ın sonunda, Avrupalılar Hint Okyanusu’na vardıklarında, daha önceden Asyalı denizciler tarafından keşfedilmiş sulardaydılar. Bir yüzyıl önce, Çinli bir kaptan, Zheng He, Hint Okyanusu’nu yedi seferde geçmişti, imparator Yongle, kendisinden önceki düşük imparatorun düşman bir filo hazırlamasından korkarak, birinci haremağası Zheng He’den güney denizlerindeki ülkeleri işgal etmesi ve onlarla iyi ticarî ve diplomatik bağlar kurmasını talep etmişti.
Moğol asıllı Müslüman Zheng çok parlak bir amiral odu. 1405’te 62 yelkenli ve 100 daha küçük tonajlı, 30 000 adam taşıyan bir filoyu yönetti. Hindistan’ın güneyinde Kalikut’a (bugün Kojikot) kadar gitti. 1407 – 1433 arasındaki daha sonraki seferlerinde Hint Okyanusu’nda-ki kırk kadar ülkeyle ilişki kurdu. Malindi sultam (bugünkü Kenya kıyılanda) imparator Yongle’a 1419 yılında bir zürafa hediye etti. «Tanrısal Tekboynuz» olarak adlandırılan zürafa imparatorluk hayvanat bahçesine yerleştirildi ve hayra alamet sayıldı.
Zheng He’nin congları 135 metre uzunluğunda ve 1 500 tonilatoydu. Şüphesiz bunlar o zamana kadar inşa edilmiş en büyük gemilerdi. Ekibin yaklaşık 500 adamı bambu latalarla kaplı yelkenlerle donatılmış Venedik istorları gibi toplanmış beş direk üzerinde çalışıyordu. Bu yelkenliler o zamanlar Batı’da bilinmeyen dipte su geçirmez bölmelerin olması gibi bazı düzenlemelere sahipti. Seferler için büyük miktarda erzak taşınırdı. Bir ton pirinç, taze et yenebilmesi için canlı hayvan, sebzeler ve tıbbî bitkiler vardı. Ancak bu seferler Ming imparatorluğu içinde Yongle rakipleri tarafından suçlanınca birden sona erdirildi.
Kristof Kolomb’un «Balı Hindistan Adalan’na çıkışı. Gravürcü Theodore de Bry, Kolomb’un yolculuğundan üç çeyrek yüzyıl sonra onu böyle tahayyül ediyordu. Ama ortada altın da baharat da yoktu.
1492 günü Palos’tan ayrıldılar. Yelkenlerin üzerine büyük haçlar çizilmiştir. Gemiler önce Kanarya Adaları’na doğru yelken açtı, orada yeniden erzak aldıktan sonra 6 eylülde alize rüzgârlarıyla itilerek tam Batıya yöneldiler.
Bütün yolculuk boyunca Kolomb bir günlük tuttu, ama orijinali onun hayatta olduğu dönemde kayboldu. Bugün bize oğlu tarafından yazılmış biyografideki bazı alıntılar kalmıştır. Yalnız şu bilinmektedir ki, Kolomb güvenliksiz bir uzaklaşmanın endişesini engellemek için bilinçil olarak katedilen yollan kısa tutarak gemicilerini elinde tutmayı başarmıştı. Otuz altı günlük bir yolculuktan sonra, 12 ekim 1492’de Tiranalı Juan Rodriguez Ber-niego gece uzakta alevler gördü. Günün ilk ışıklarıyla bir kara farkedildi: Kolomb Bahamalardaki Guanahani Adası’m San Salvador olarak vaftiz etti. Küba’ya 27 ekimde varıldı, burasının büyük bir şehir olduğunu anlayan Kolomb, orayı Cipango (Japonya) zannetti. 6 aralıkta üç gemi amiralin Hispaniola (Ispanyol Adası) olarak adlandırdığı Haiti’ye yanaştı. Santa Maria gemisi bozuldu ve dönüş yolculuğunda öbür iki gemide yer bulunamayan birkaç gönüllüyle birlikte terk edildi. 16 ocak 1493’te Kristof
Kolomb Matinino adında yalnız kadınların yaşa dolu olduğu söylenen adayı aramaya başladı. Ada karşılaşılmış ancak altın bulunamamıştı. Birkaç y. laştırmak veya tercüman olarak kullanmak üzere dı. 15 mart 1493’te, ayrılışından yedi ay sonra K geri döndü. Keşfinin haberi daha önce geldiğinde selona’da olan kraliyet ailesinin huzuruna çıkmak dayı muzaffer bir şekilde dolaştı.
Kristof Kolomb, sırasıyla 1493, 1498 ve 1502’ds lerde Karaib (Porto Riko, Guadeloupe, Jamaika) a£ ti. Üçüncü yolculuğunda Güney Amerika’nın ku: Orinoco Nehri’nin denize döküldüğü yere yakın Ancak halen yeni bir kıta keşfettiğinin farkında dı ni Asya’da zannediyordu. Hispanyola’dan tekrar bir koloni oluşturdu. Dördüncü seferi sırasında . sı’nı keşfetti ve Orta Amerika kıyılarını izleyerek I tağa vardı.
İkinci seferinden sonra Kristof Kolomb ününde: betti. Keşifleri başlangıçta verdiği sözleri yerine get mamıştı: bu keşfedilen topraklardan baharat ve altı ilk sömürgeleştirme deneyimi başarısızlıkla sonu, dan o sorumlu tutuldu. 1499’da Fernando ve İsabe’ len topraklardaki kral naibi unvanını geri aldılar. K dan yollanan Bobadilla onu tutuklayıp tüm malvar. ve Ispanya’ya yolladı. Yine Batı’ya geçiş kapısını bı düğü son seferini güçlükle hazırladı. 1506’da öldü nin söylediğinin tersine yoksulluk içinde değildi. C lezya yarımadasına ve Hindistan’a çok yakın ad; inanmaktaydı. Ondan sonra buraları Batı Hindistaı dırılacak ve yerlilere de Hintliler adı verilecektir.
Ancak kısa bir süre sonra Kolomb’un keşfettiği olmadığı ortaya çıktı, ikisi Portekizlilerin hesabı olmak üzere kendisi dört sefere katılmış Floransalı pucci’nin 1504-1505’de yayınlanan mektuplarır topraklardan «Yeni Dünya» olarak söz edilmektey man haritacı Waldseemüller onun açıklamaları «Kozmoğmfya» (Cosmographia) adlı eserinde bir yayımladı ve Yeni Dünya’ya onun adına benzel adını verdi. Buranın yeni bir kıta olduğu 1513’te B kıstağını oluşturan dağları aşıp dev Pasifik Okyaı dince kesinleşti. Bundan şüphe etmekse Macellar sonra artık imkânsızdı.
Dünya turu
Türkçede adı Macellan olarak bilinen Portek: Magalhaes rakipleri tarafından yolsuzluk suçlama dan ve hizmetlerini Ispanya’ya sunmadan önce P< Hindistan’da ve Kuzey Afrika’da hizmet verdi. Aj neyinden Panama’da yeni keşfedilmiş Pasifik Oky ru bir geçit bulmak gibi iddialı projesine etkili bir: dî, İspanya kralından ise büyük manevî destek bu
Macellan 20 eylül 1519’da beş gemi ve 260 ki yelken açtı. 21 ekim 1520’de Patagonya’mn en Ateş toprakları arasında daha sonra kendi ismini keşfetti: Batı’ya geçiş yolu artık açıktı. Tam bir de üç yıl kadar sürdü ve sadece (Cebu krallarının I: bağlılık yemini etmiş olduğu) Filipinler’de 1512’d rasında vurulan Macellan’ın değil, ekibindekileriı yatma maloldu. Hayatta kalan 18 gemici (bir tane rihçisi İtalyan Pigafetta) Basklı El Cano’nun eşliğin villa’ya döndüler ve yaşanan birçok isyanın, gem: çiren iskorbüt hastalığının ve batan gemilerin tanıl Kurtarılan tek gemideki karanfil baharatı da hayat denizciye bile bir şey kazandırmadı.
Ancak macera ve keşif açısından Macellan’ın se lidir. Son bilinmeyen okyanus geçilmiş, dünya tuı Yaşanan toprakların yeryüzünün boyutlarına varal dece Avustralya’nın (o da ancak XVIII. yy’ın sonl leşecektir) keşfi kalmıştı.
Ispanyol sömürge imparatorluğu
Castilla ve Aragon kralları adına yapılan Kristof leri Ispanya’yı büyük sömürgeci bir güç haline ge ya Portekiz’e doğrudan rakip oldu. Rakip, ama dir ke ileride keşfedilen toprakları paylaşmak zor 1494’te imzalanan Tordesillas Antlaşması’yla Cat Burun) adalarının 370 fersah (yaklaşık 2 000 km) key bir sınır çizgisi çizildi ve İspanya yeni topral
220
