KINKANATLILAR
Kınkanatlılar adı altında toplanan türlerin sayısı, bütün omurgalı hayvan türlerinin sekiz katı kadardır. Üstelik bu sayı, tropikal ülkelerde yaşayan yeni türlerin ortaya çıkarılmasıyla giderek artmaktadır. Böcek bilimi uzmanlarının ilgisini çeken ve amatör doğa meraklılarım hayran bırakan bu böcekler, tarım alanlarına verdikleri zararlarla ekonomik yaşamı büyük ölçüde etkilerler. Pek çok toplumun geleneklerinde yer almaları da kınkanatlıların bir başka özelliğidir.
BİYOLOJİ VE YAŞAM ŞEKİLLERİ
Kınkanatlılar terimi Coleoptera bilimsel adının Türkçeleştiril-mişidir (Yun. koleos, «kın» ve pteron, «kanat»). Kınkanadar bu böceklerin elitra da denen ön kanatlarıdır. Boynuz gibi sert bir maddeden oluşan bu kanadar, ikinci kanat çiftini ve karın bölgesini koruyan bir çeşit kılıf işlevi görür.
Birinci Zaman’ın sonuna rastlayan Permiyen Dönemi’nde ortaya çıkan kınkanadılar Jura Dönemi’nde büyük bir artış göstermiştir. Günümüzde yaşayan türlerin çoğu Üçüncü Zaman’dan bu yana varlığını sürdürmektedir.
Kınkanatlılar böcek türlerinin yarısını, hayvanlar âleminin de yaklaşık üçte birini oluşturur. Bugün için bilinen kınkanadı türlerinin sayısı 400 000’in üzerindedir.
Morfolojik özellikler
Kınkanadıların boyu 1 mm ile 15 cm arasında değişir. Bu grupta yer alan türlerin en belirgin özelliği, elitra adı verilen birinci kanat çiftidir. Bu kanatlar uçma işlevine katkıda bulunmaz; uçma sırasında yukarı kalkarak, attaki zar kanatların serbest kalmasını sağlar. Genellikle renkli olan bu kınkanatlarm üzerinde, birbirine paralel boylamasına çizgiler bulunur; bu çizgiler diğer kanatlardaki damarlanmanın yerini tutar.
Kmkanadılarda göğüs üç bölütten meydana gelir ve bunlardan ilki öngöğüs olarak adlandırılır. Yukarıdan bakıldığı zaman ön-göğsün yalnızca ön bölümü görülebilir; pronotum adı verilen bu bölüm, öngöğsün üst parçasını oluşturur. Vücudu meydana getiren üç bölümü (baş, göğüs ve karın) ayırdedebilmek içinse böceği alt taraftan incelemek gerekir.
Baş bölümünden çıkan duyargalar genellikle on bir parçadan oluşur. Uç taraftaki parça genişlemiş veya topuz görünümü alacak şekilde şişkinleşmiş olabilir. Üst ve altçenelerden oluşan ağız parçaları (rostrum) öğütücü tiptedir. Avcı kmkanadılarda rost-rum çok iyi gelişmiştir; çene parçalan bitki bitierinde rostrumun ucunda yer alır. Göğüs üç bölümden oluşur ve her birinden bir çift bacak çıkar. Diğerlerinden «bağımsız» olan öngöğüs, bir sonraki bölüde eklemlenir; ortagöğüs bölümü kınkanadarı, artgöğüs bölümü ise zarkanadarı taşır. Eşeysel borular, karın parçasını meydana getiren dokuz bölütün en sonuncusuna açılır.
Apion veya bezelyebiti. Bu hortumlu böcek sebzelere büyük zarar verir; ortadan kaldınlmasında malation adlı kimyasal madde kullanır.
OSURGANBÖCEKLER
Carabidae familyasında yer alan osurganböceklerin (Brachinus ve Pherosophus) adı, ilginç fizyolojik yeteneklerinden kaynaklanır. Bu böceklerde, karın bölgesinin ucunda kötü kokulu bir madde salgılayan bir bez bulunur. Bir kese içinde biriktirilen bu madde, gerektiğinde şiddetli bir şekilde dışarıya püskür-tüleceği bir başka odacığa geçer. Düşmanı tarafından saldırıya uğrayan osurganböcek, bu maddenin yaklaşık 0,01-0,4 jıl’lik bir miktarını yakıcı bir gaz halinde püskürtür ve bu sırada küçük bir patlama sesi duyulur.
Üreme
Kınkanadarın büyük bir kısmında eşeysel ikibiç na rasdanır. Baş ve göğüs bölümlerinde çeşitli süsl nan erkekler, dişilerden daha büyüktür. Geyikböce lerinde, geyik boynuzuna benzeyen büyük altçenf
Çiftleşme süresi türlere göre değişir. Yumurtal man larvaların yiyecek bulabilmesi için yumurtala recek çeşidi yerlere bırakılır; bu bir bitkinin içi, to hayvan leşinin yanı veya dışkı parçalarının üzeri bitleri ise kestikleri yaprakları «sigara» gibi sarar v m bunların içine bırakırlar.
Gelişme çevrimi
Kınkanatlılar tümbaşkalaşmalı böceklerdir, diğer l şimleri süresince bütün larva ve pupa (nemf) aşama) ler. Buna göre, başkalaşma sonucunda solucammsı mayısböceğine, un kurdan ise unböceklerine dönüşü rın larvalan kanatsız ve bazen de bacaksızdır. On dör şan gövdelerinde baş, göğüs ve karın bölümleri ayırc
Beyaz renkli larva kıvnk şekli ve kısa bacaklanyla larvanın en iyi örneğidir; toprağın altında yaşar ve ç eder. Leşböceği larvalan tespihböceğine benzer ve şekli alabilir. Suböceğininki gibi çan biçiminde lar\ bir baş ve hareketi kolaylaştıran uzun bacaklar bulu: valar etçildir. Tırtılsı larvalar ise adı üstünde, tırtılı a
Yıllık gelişim çevrimi. Popilla japonica yumurtalannı yazın ortasında yumurtlar. Yumurtalar kış aylan boyunca toprağın altında gelişimini sürdürür. Ortaya çıkan larva giderek pupa halini alır. Kınkanatlılarda pupa türlere göre ya serbest veya bir koza içinde olabilir. 11. ayın sonunda pupa erişkin şekline benzemeye başlar. Gelişimini tamamlayan genç böcek haziran ayında topraktan çıkar ve iki ay sonra yumurtlayarak yeni bir çevrimi başlatır.
İÇİNDEKİLER
BİYOLOJİ VE YAŞAM ŞEKİLLERİ SINIFLANDIRMA KINKANATLILAR VE İNSAN
temuz
kasım
aralık
