Kambur balina
Kambur balina (Megaptera novaeangliae)
Richard Ellis’in çizimi
Kambur balinalar tüm okyanusların kıyıları boyunca yaşar ve bazen kıyılara çok yaklaşır. Yazın kutup sularına, kışm tropik ve astropik bölgelerdeki üreme yerlerine göç eder. Ara sıra suyun üstüne fırlar, kuyruğu ya da yüzgeç ayaklarıyla suyu döver ve yüzeyde yüzgeç ayaklarını kaldırarak ters döner. Derine inmek için sırtını kamburlaştırıp hızla dibe yönelir. Bu durumda kuyruğu havaya dikildikten sonra suya gömülür. Ticari önemlerinden ötürü uzun yıllar boyunca kırıma uğrayan kambur balinaların sayısı son derece azalmış ve 1960’lann ortasında koruma altına alınmıştır.
kambur sinek, Diptera (çiftkanatlılar) takımının, Phoridae familyasından böceklerin ortak adı. Çok küçük, koyu renkli ve göğüs bölümleri kambur olan bu sineklerin erişkinlerine özellikle çürüyen bitki artıklan arasında rastlanır. Larvalar ölü dokularla beslenir, asalak olarak yaşar ya da karınca ve termit yuvalarına girerek bu böceklerle ortak yaşama ilişkisi kurar. Bazı türleri güdük kanatlı ya da kanatsızdır.
Kambyses I (ü. İÖ 6. yy), İÖ y. 600-559 arasında Anşan hükümdarı. I. Kyros’un oğlu ve ardılıydı. Media kralı Astyages’in vasalı olarak Anşan’da (Elam’daki Susa kentinin kuzeybatısında) hüküm sürdü. Yunanlı tarihçi Herodotos’a göre Astyages’in kızlarından biriyle evlendi. Bu evlilikten doğan oğlu, II. Kyros unvanıyla kral oldu.
Kambyses II (ü. İÖ 6. yy), Ahameniş hanedanından Pers kralı (İÖ 529-522). İÖ 525’te Mısır’ı fethetmiştir.
Kral II. Kyros’la gene Ahameniş soyundan gelen Kasandane’nin en büyük oğluydu. Babasının hükümdarlığı sırasında Babil’in yönetiminden sorumluydu. İÖ 538’de büyük önem taşıyan Yeni Yıl Şöleni’nde Babil krallarının ayinlere ilişkin sorumluluklarını üstlendi. Kyros’un son seferine çıkmasından önce Babil’de kral naipliğine getirildi.
Kyros’un planladığı Mısır’ın fethini gerçekleştirmesi Kambyses’in en önemli başarısıydı. Fetih sırasında Sisam tiranı Polykra-tes’in desteğini gördü; ayrıca Mısır ordusunda görevli Yunanlı komutan Phanes’ten değerli askeri bilgiler aldı. Sina Çölünü geçerken Araplar da Pers ordusuna su sağladılar. Kambyses’in İÖ 525’te Nil Deltasındaki Pelousion Çarpışması’m kazanmasından ve Heliopolis ile Memphis’i ele geçirmesinden sonra Mısır direnişi çöktü. Mısır kralı III. Psamtik idam edildi.
Kambyses Mısır’da bulunduğu sırada Etiyopya ile Amon Vahasına (bugün Siva Vahası) ve Kartaca’ya karşı seferler planladı. Etiyopya seferine bizzat kendisi çıktı; bu ülkenin kuzey kesimlerini aldıysa da ikmal yetersizliği yüzünden geri dönmek zorunda kaldı. Teb’den yola çıkan bir başka birlik el-Vahatü’l-Harice’yi (Harice Vahası) ele geçirmeyi başardı, ama Amon Vahasına ulaşamadan yakalandığı bir kum fırtınasında dağıldı. Kartaca seferine hiç girişilemedi.
Kambyses, Mısır’dan dönüşünde Suriye’de ayaklanma çıktığını öğrenince oraya gitti. İÖ 522’de orada ya intihar etti ya da bir kaza sonucunda öldü.
Yunanlı tarihçi Herodotos, Kambyses’i Mısır halkına gaddarca davranmakla suçlamış ve bunu onun deliliğine bağlamıştır. Ama dönemin Mısır kaynaklan bu suçlama-lann oldukça abartmalı olduğunu göstermektedir. En azından hükümdarlığının ilk yıllarında Kambyses’in yatıştırıcı bir siyaset izlediği anlaşılmaktadır.
Sonraki Ahameniş krallarından I. Darei-os’a göre Kambyses, Mısır seferine çıkmadan önce öz kardeşi Bardiya’yı (Herodotos, Bardiya’yı “Smerdis” olarak anar) gizlice öldürtmüştü. Ama 522’de Ahameniş tahtını ele geçiren Gomatas adlı rahibin Bardiya’ mn ruhunu taşıdığına inanılıyordu.
Kamçadallar, itelmenler olarak da bilinir, Rusya Federasyonu’nun doğu ucundaki Kamçatka Yarımadasının güneyinde yaşayan etnik topluluk. Paleosibirya dil öbeğine bağlı Luoravetlan dilini konuşurlar. 1990’lann başlarında Kamçadal nüfusunun 2.500 dolayında olduğu tahmin edilmektedir. Tarih boyunca istilalar ve salgın hastalıklar yüzünden iyice azalmış olan Kamçadallar, 18. yüzyıldan bu yana büyük ölçüde Ruslaşmıştır. Bugünkü uzantıları Rusya’da, kendileri için kullandıkları İtelmen adıyla anılır. Buna karşılık Kamçadal adı Rusya’da yaşayan melez ırkları belirtir.
Kamçadal mitolojisi ve Luoravetlan dili komşu Çukçi ve Koryak halklarıyla büyük benzerlik gösterir. Kuzey Pasifik çevresindeki pek çok kabile gibi Kamçadallann geçim ve yaşam biçimleri, yılda bir kez gerçekleşen sombalığı akmına göre düzenlenmiştir. Yabani bitki tüketimi de yaygındır. Yıllık yiyecek gereksiniminin büyük bölümünü yaz aylannda karşılayan Kamçadallar öteki mevsimlerde genellikle çalışmazlar.
Kamçadallar, geçmişte ırmak ve deniz kıyılannda yaşarlardı. Dış dünyadan soyutlanmış biçimde yaşayan Kamçadallann varlığı 1697’de ilk kez saptandığında topluluk teknolojik bakımdan Paleolitik Çağdaydı. Kışın toprak altındaki evlerde, yazın da yüksek kazıklar üzerine yerleştirilmiş yapılarda yaşıyorlardı. Yük taşımak için, mevsimine göre, köpeklerin çektiği kızaklar ya da küçük oyma kanolar kullanılıyordu. Yerel gruplar arasında çok sık savaş çıkıyordu. Kamçadallann geleneksel toplumsal örgütlenme biçimiyle ilgili çok sınırlı bilgilere göre, kadınların önemli bir ağırlığı vardı. Avda başanlı olmak için düzenlenen törenler ve öfkeli ruhlan yatıştırmak için yapılan ayinler Kamçadal dininin başlıca öğeleriydi. Şamanlar, Sibirya’nın öteki yörelerine göre daha az önem taşıyordu.
Kamçatka, Rusya Federasyonu’nun doğu ucunda yönetim birimi (oblast). Kamçatka Yarımadasını, Koryak Dağlannın güney kesimini ve Koryak özerk ilini (okrug) kapsar. Yüzölçümü 472.300 km2’dir. Yönetim merkezi, Petropavlovsk-Kamçatski’dir. 1982 nüfus sayımına göre kilometrekareye yaklaşık bir kişi düşer. Nüfusun çoğunluğunu Rus göçmenler oluşturur. En büyük yerli topluluk, kuzeydeki Koryaklardır. Bölgede Evenler, Çukçiler ve Kamçadallar gibi daha küçük topluluklar da yaşar. Balıkçılık, temel ekonomik uğraştır; yengeç avcılığı ve balık konserveciliği de bölge ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Tarıma elverişli küçük arazi parçalannın bulunduğu tek yer olan Kamçatka Vadisinden bir miktar kereste elde edilir. Rusya’nın ilk jeotermal elektrik santralı Kamçatka’da kurulmuştur. Nüfus (1990 tah.) 470.000.
Kamçatka Irmağı, Rusya Federasyonu’ nun kuzeydoğusunda ırmak. Kamçatka Ya-nmadasındaki Sredinni (Orta) Sıradağlarından doğar. Kuzey ve doğu yönünde 758 km’lik bir çığır izledikten sonra geçtiği Milkovo, küçük tekne taşımacılığının başlangıç noktasıdır. Bering Denizine dökülen ırmak, sıcak su kaynaklannın bulunduğu yerler dışında kasımdan mayısa değin donar. Kereste taşımacılığı yapılan ırmağın ağız kısmında Ust-Kamçatsk limanı yer alır.
Kamçatka Yarımadası, Rusça poluos-trov kamçatka, Rusya Federasyonu’nun doğu ucunda yanmada. Batıda Ohotsk Denizi, doğuda Büyük Okyanus ve Bering Deniziyle çevrilidir. Yüzölçümü yaklaşık 370.000 km2 olan yarımadanın uzunluğu 1.200 km, en geniş yeri 480 km’dir. Yarımada boyunca uzanan Sredinni (Orta) ve Vostoçni (Doğu) sıradağlan Klyuçevskaya Yanardağında 4.750 m yüksekliğe ulaşır. 127 yanardağdan 22’si etkinliğini sürdürmektedir; ayrıca pek çok gayzer ve sıcak su kaynağı bulunur. Yarımadanın güney kesiminde yer alan Rusya’nın ilk jeotermal enerji santralında yeraltı buharından yararlanılır. Jeotermal kaynak kullanımının artı-nlması planlanmaktadır.
Yanmadada kışlar uzun, soğuk ve karlı, yazlar ise yağışlı ve serin geçer. Kamçatka’ mn büyük bölümü yosun, liken ve sık kızılağaçlardan oluşan tundrayla örtülüdür.
Kamçatka Yarımadasında gayzerler, Rusya Federasyonu
Novosti Press Agency
Korunaklı ovalarda, özellikle dağ zincirlerini ayıran Kamçatka Vadisinde huşağacı ve melez ormanlar, daha yağışlı kesimlerde ise kavak ve söğüt ağaçlan vardır. Başlıca geçim kaynağı, kıyı bölgesinde yapılan balıkçılık, özellikle yengeç avcılığıdır. Tanm sınırlıdır; bir miktar büyükbaş hayvan ve ren geyiği yetiştirilir. En önemli merkez, Petropavlovsk-Kamçatski kenti ve limanıdır. 1934’te kurulan ve yüzölçümü 964.000 hektar olan Kronoski Devlet Koruma Alanı yanmadanın doğu kıyısındadır. Halkın çoğunluğu Rustur. Bölgede aynca Kor-yaklar, Çukçiler ve Kamçadallar yaşar.
kamçı, birçok bitki ve hayvanda özellikle yer değiştirme organı olarak işlev gören kıl benzeri yapı. Mastigophora üstsınıfından tekhücrelilerin en belirgin özelliğini oluştu-
kambur sinek
ran bu yapılar birçok hayvanın sperma hücresine de hareket olanağı verir. Aynca alglerin, mantarların, yosunların ve cıvık mantarların gametlerinde (eşey hücreleri) görülür. Süngerler ve knıdlilerde kamçı hareketi suda akım oluşturarak solunum ve dolaşıma yardımcı olur. Tek bir protein molekülünden oluşan en basit yapılı kamçılar bazı bakterilerde görülür.
Kamçılar hücreden daha uzun ve az sayıda olmalarına karşın yapı bakımından kirpiklere^) çok benzer. Kamçı ekseni (aksonem) ikisi merkezde, dokuzu bunların çevresinde olmak üzere 11 uzunlamasına liften oluşur. Bu yapı kalıbı hem bitkilere hem de hayvanlara özgüdür. Kamçı ekseni hücre zarının devamı olan bir kınla sanlıdır. Hücrenin içinde kalan kamçı ucunda küçük bir dip cisimciği (kinetozom) bulunur. Bu yapı iplikçik ve borucuk biçimli çok sayıda organelle ilişkilidir.
kamçı, yanm metre uzunlukta demir bir çubuğun ucuna sabitleştirilmiş bir zincire bağlı olan dikenli ve güllecikli eski bir dövüş aracı. Ahşap bir sapa takılı olan ve zırhlı, miğferli düşmanla yakın dövüş sırasında kullanılan bu araca “kamçı topuz” da denirdi. Binicilerin atı harekete geçirmek için kullandıklan ince, uzun ve bükülgen araç da kamçı adını taşır. Eskiden insanlan dövmede de kullanılan bu kamçılann elle tutulan bölümü ahşaptan, gittikçe incelen uç bölümü ise içi tel, dışı örülmüş deri, ip örgü, sınm vb maddelerden yapılırdı. Tespihlerin uç bölümüne imameden sonra süsleme amacıyla takılan ipekten, altın ve gümüş tellerden örülmüş uzantılar da kamçı olarak bilinir. Bunlar daha çok Trabzon, Şam, Halep ve İstanbul kentlerinde yapılırd
