Kara El, İtalyanca mano nera. yaklaşık 1890’dan 1920’ye değin belli başlı ABD kentlerindeki İtalyan yerleşmelerinde, Sicilya ve İtalya göçmeni gangsterlerin yönettiği haraç şebekelerine verilen ad. Özellikle New York kenti, Chicago, New Orleans ve Kansas kentinde etkili olan bu şebekelerin yerel tüccarlarla başka zenginlerden canlarına ya da mallarına zarar verme tehdidiyle haraç koparmak için gönderdikleri mektuplarda kara el ve kama gibi simgeler bulunuyordu. İçki yasağının yürürlüğe girmesi ve büyük yatırım gerektiren içki kaçakçılığının başlamasıyla Kara El çeteleri etkisizleşti.
Kara El çetelerinin en ünlü patronlarından biri, Manhattan’daki “Küçük İtalya”da yaşayanların Lupo (Kurt) lakabıyla andığı Ignazio Saietta’ydı. Saietta 1920’de federal yetkililerce kalpazanlık suçundan tutuklandı ve 30 yıl hapse mahkûm oldu. Kara El’in en ünlü düşmanı ise New York Emniyet Müdürlüğü’nden Teğmen Joseph Petrosi-no’ydu (1860-1909). Yüzlerce çete üyesini yakalayıp tutuklatan ya da ülke dışına sürdüren Petrosino 1909’da Sicilya’da bulunduğu sırada Palermo’da vurularak öldürüldü.
Kara El, Sırp-Hırvat dilinde crna ruka, asıl adı ujedinjenje ili smrt (Sırp-Hırvat dilinde “Birlik ya da Ölüm”), 20. yüzyılın başlannda, Sırbistan dışında yaşayan Sırpların Habsburg ve Osmanh egemenliğinden kurtulmasını sağlamak amacıyla terörist yöntemler kullanarak mücadele eden gizli Sırp örgütü. Avusturya arşidükü Franz Ferdinand’ın ölümüyle sonuçlanan suikastı (1914) düzenleyerek I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesinde etkili olmuştur.
1911’de Albay Dragutin Dimitriyeviç’in kurduğu derneğin üyeleri, çoğunlukla subaylarla devlet görevlilerinden oluşuyordu. Merkezi Belgrad’daydı. 1912-13’teki Balkan Savaşları’ndan önce Makedonya’da silahlı çeteler örgütledi, Bosna’da devrimci hücrelerden oluşan bir ağ kurdu. Sırbistan’ da orduya egemen oldu ve memurları terör yoluyla sindirerek hükümeti büyük ölçüde etkisi altına aldı. Gitgide güçlenerek hükümetle boy ölçüşebilir duruma geldi. Sürgündeki Sırp ordusunun başkomutanı Prens Aleksandar, bu güçlü rakipten kurtulmak için 1917’de Selanik’te Kara El önderlerini gerçekliği kuşkulu suçlamalarla mahkeme önüne çıkardı. Aralarında Dimitriyeviç’in de bulunduğu üç kişi’idam edildi, 200’ü aşkın üye hapsedildi.
Kara Gömlekliler, İtalyanca camicia nera, 1919-23 arasında souadre d azione (Eylem Mangaları), 1923-43 arasında milizia volontaria fascista per la sicurezza nazi-onale (Ulusal Güvenlik İçin Gönüllü Faşist Milisi), Benito Mussolini yönetimindeki İtalyan faşistlerinin oluşturduğu silahlı birlikler.
Üniforma olarak kara gömlek giyen ilk birlikler, sosyalistlerce kurulan siyasal ve sendikal örgütleri dağıtmak amacıyla Mart 1919’da örgütlendi. Ama 1920’nin sonlarına doğru sosyalistlerin yanı sıra komünist, cumhuriyetçi ve öteki örgütlere de saldırmaya başlayıp yüzlerce kişiyi öldürdüler, her yerde yeni silahlı faşist birlikler kurdular. 24 Ekim 1922’de faşistlerin Napoli’de düzenlediği bir kurultayda ülkenin her yanından gelen silahlı Kara Gömlekliler’in toplanması, Mussolini’yi iktidara getiren ünlü Roma Yürüyüşü’nün başlangıcını oluşturdu.
Devlet görevlileri dışındaki Kara Gömlekliler 1 Şubat 1923’te Ulusal Güvenlik İçin
Gönüllü Faşist Milisi adıyla resmî bir örgüte dönüştürüldü. Yalnızca bu faşist milisler değil, özellikle ulusal bayramlarda öteki faşistler ve yandaşları da kara gömlek giyerdi. Mussolini’nin 1943’te devrilmesiyle birlikte kara gömlek ve Kara Gömlekliler utanç konusu oldu.
