Spinoza, Baruch
HollandalI filozof (Amsterdam 1632- Lahey 1677). Engizisyondan kaçarak Hollanda’ya sığınmış bir İspanyol
Düşünce özgürlüğünün ilk savunucularından biri olan XVII. yy. filozofu Baruch Spinoza, i656 ‘da Amsterdam’da Yahudi dininden çıkarılmış, o tarihten sonra, parasal sıkıntılar içinde yaşamasına karşın, hiçbir koruyuculuk ya da görev kabul etmemiştir.
Yahudi ailesinin oğlu olan Baruch Sp\r\oza(Benedictus de Spinoza da denir), babasının isteğiyle hahamlık öğrenimine başladı. Ama çok geçmeden öğrendikleri konusunda kuşkuya düştü. Yahudi filozofların yapıtlarını inceleyip, bir Alman öğretmenden Latince öğrenerek, Latince bilgisini Van den Enden’in yanında geliştirdi. Stoacılarla ilişki kurup, Giordano Bruno’nun etkisinde kaldı; Descartes’ın yapıtlarını okudu. Böylece, giderek Yahudi dininden-uzaklaşıp, babasının ölümünden sonra, serbest düşünceleri yüzünden Yahudilikten atıldı. Ailesi tarafından reddedilmesi ve mirastan payının verilmemesi üstüne dava açarak kazandıysa da, payını almaktan vazgeçerek, bir süre Ouvverkerk’te mikroskop camları perdahlayarak geçimini sağladı. Sonra Amster- dam’a dönüp, 1663’te Vooburg’a yerleşerek, Ch. Huy- gens ve Jan de VVitt’le dostluk kurdu. 1670’te Tractatus Theologica-Politicus (Dinsel-Siyasal İnceleme) adlı yapıtını yayınlayıp, bu yapıtın yolaçtığı saldırıların şiddeti karşısında, ömrü boyunca başka kitap yayınlamayarak, kendini daha güven altında duyduğu Lahey’e gitti. Yapılan bütün aylık bağlama önerilerini ve Heidelberg Üniversitesi’nde ders vermeyi reddedip, Athica (Ahlâk) adlı yapıtını yazdı (1660-1675). Tractatus Politicus (Siyaset İncelemesi) adlı kitabını yazmaya başlayıp, ta- mamlayamadan veremden öldü.
Spinoza’mn yapıtı bir akılcının yapıtıdır.î)ünyada ve onu oluşturan varlıklarda, tek, zorunlu ve ölümsüz tanrının özünü görmüş, bundan, evrensel bir zorunluluk çıkarmıştır. Özgünlüğü, görüşlerini kanıtlamakta yararlandığı yöntemindedir: Felsefeye matematik yöntemini uygulamış, böylece çok güzel kurulmuş, kusursuz kesinlikte bir açıklama ortaya koymuştur.
