KUŞLAR
Kuşların solunum sistemi, yüksek metabolizma hızına, uçma nedeniyle yüksek enerji harcanmasına ve büyük yükseltilerde yeterli oksijen sağlama gereksinmesine, başka hiçbir canlıda rastlanmayan bir kusursuzlukla Uyum sağlamıştır. Aşağı yukarı sürekli bir gaz alışverişi sağlayan bu sistem, ısıl düzenleme ve iletim bakımından da önem taşır. Sistem, iki akciğer ile iki uzun hava kesecikleri dizisinden oluşur. Göğüs ve karın boşluklarının büyük bir bölümünü dolduran hava kesecikleri, kemiklerdeki, akciğerlerden daha büyük bir hacim oluşturan yardımo hava boşluklarına bağlıdırlar.
Kuşların, iki ana bronşa ayrılan soluk borusu, taze favayı akciğerlerden iki karın keseciğine iletir. Öbür Hıava keseciklerine havayı, ikincil bronşlar taşırlar. Ha- ya, daha sonra akciğer dokusuna geçerek, damar bakımından son derece zengin çeperli küçük hava kanallarının oluşturduğu sık bir ağ halindeki hava kılcaldamar- larında son bulan üçüncül bronşlar tarafından taşınır. Hava kılcaldamarları, memelilerdeki hava kesecikleri gibi işlev görür: Her ikisi de gaz alışverişinin gerçekleştiği yerdir. Bayatlamış hava, akciğerlerden ön hava keselerinin içine dolar ve soluk borusu aracılığıyla dışarı atılır. Taze hava, hem soluk alma sırasında, hem de soluk yerme sırasında hava kılcaldamarlarından geçer. Soluk plma sırasında, solunum kasları göğüs-karın boşluğunu genişleterek, bütün hava keseciklerinin içindeki basıncı düşürür. Taze hava, ön kesecikler dışında, bütün hava keselerine girer. O sırada bir miktar hava akciğerlere giderken, akciğerlerdeki bayat hava da, ön keseciklere geçer. Soluk verme, göğüs-karın boşluğundaki hava basıncını yükselten solunum kaslarıyla gerçekleştirilir. Bayat hava dışarı, çevreye salınır ve taze hava, hava keseciklerinden arka hava kesecikleri yoluyla akciğerlere itilir. Kuşlarda bu sürece, başından sonuna, kadar kas tabakası yerine, bağdokusundan yapılma ince bir zar olan diyafram yardımcı olur. Diyafram, göğüs çeperine yapışan kaslara bağlanır ve bu kasların kasılmasıyla, düzleşir. Kuşlarda diyafram, soluk alma sırasında akciğer hacmini azaltırken, soluk verme sırasında genişletir.
Kuşların akciğerleri, memelilerinkine oranla daha katı olduğundan, soluk alma ile soluk verme sırasında, akciğer hacminde az bir değişme olur. Buna karşılık, hava kesecikleri solunum sırasında önemli miktarda şişer ve söner. Uçuş sırasında, kuş kanat çırparken soluk alma kanatlar yukarı kalkarken, soluk vermeyse kanatlar aşağı inerken olur. Kanatların inmesi göğüs kafesini bastırır ve bayatlamış havanın, ön keseciklerden soluk borusu aracılığıyla dışarı atılmasını sağlar.
