solunum sistemi

solunum sistemi

Havayla yaşayan canlılarda, enerji oluşturmaya yara­yan fiziksel ve kimyasal işlemleri gerçekleştiren sistem. Havayla yaşar (aerob) bir organizmanın, yaşam işlevle­rini sürdürebilmesi için çevresindeki havadan ya da su­dan oksijen alması gerekir. Oksijen (0₂) alış ve hücresel atık ürünü karbon dioksidi(C0₂)çevreye salış sürecine, “solunum” adı verilir. Birhücreli çok küçük bir organiz­ma, edilgin yayınım aracılığıyla hücre zarından yeterli miktarda oksijen alabilir ve aynı anda karbon dioksit sa­labilir. Buna karşılık, çokhücreli organizmalar, dokula­rına 0₂ sağlamak ve C0₂ fazlasını atmak için, evrim ge­çirerek özel solunum sistemleri geliştirmek zorunda kalmışlardır. Bu sistemler en az enerji harcayarak, geniş bir metabolizma gereksinmeleri dizisine ilişkin işlevleri yerine getirebilirler.

Omurgasız hayvanlarda, temelde ilkel olan gaz alış­veriş sistemleri vardır; bu hayvanlardan süngerler ve yassısolucanlar gibi en basitleri, solunum gereksinme­lerini beden yüzeyinden gaz değiş tokuşuyla sağlarlar. Toprak solucanı gibi daha karmaşık beden yapıları bu­lunan omurgasızlarda, beden yüzeyleri aracılığıyla gaz değiş tokuşunun yanı sıra, oksijenlenmiş kanı bedenin daha derin kesimlerine taşıyan basit bir dolaşım sistemi de bulunur. Böcekler gibi eklembacaklılarda, beden yüzeyine açılan ve iç dokularla bağlantılı soluk borula­rından oluşan ağ biçiminde bir yapı vardır. Su böcekle­rinin ya da larvaların soluk boru sistemleri, sudan oksi­jeni alma özelliğini kazanmıştır. Denizyıldızında gaz alışverişi, boru ayağında olur. Birçok omurgasızda, be­den yüzeyinden dışarı bir çıkıntı biçiminde uzanmış tek bir hücre tabakasından, damar bakımından son derece zengin üstüste yığılmış tabakalara kadar, değişik biçim­lerde solungaçlar vardır. Örümceklerin kitap akciğerle­ri, kitap yaprakları biçiminde doku levhalarından olu­şur; hava, karındaki deliklerden girerek, bu levhalar arasında dolaşır.