solunum sistemi
Havayla yaşayan canlılarda, enerji oluşturmaya yarayan fiziksel ve kimyasal işlemleri gerçekleştiren sistem. Havayla yaşar (aerob) bir organizmanın, yaşam işlevlerini sürdürebilmesi için çevresindeki havadan ya da sudan oksijen alması gerekir. Oksijen (02) alış ve hücresel atık ürünü karbon dioksidi(C02)çevreye salış sürecine, “solunum” adı verilir. Birhücreli çok küçük bir organizma, edilgin yayınım aracılığıyla hücre zarından yeterli miktarda oksijen alabilir ve aynı anda karbon dioksit salabilir. Buna karşılık, çokhücreli organizmalar, dokularına 02 sağlamak ve C02 fazlasını atmak için, evrim geçirerek özel solunum sistemleri geliştirmek zorunda kalmışlardır. Bu sistemler en az enerji harcayarak, geniş bir metabolizma gereksinmeleri dizisine ilişkin işlevleri yerine getirebilirler.
Omurgasız hayvanlarda, temelde ilkel olan gaz alışveriş sistemleri vardır; bu hayvanlardan süngerler ve yassısolucanlar gibi en basitleri, solunum gereksinmelerini beden yüzeyinden gaz değiş tokuşuyla sağlarlar. Toprak solucanı gibi daha karmaşık beden yapıları bulunan omurgasızlarda, beden yüzeyleri aracılığıyla gaz değiş tokuşunun yanı sıra, oksijenlenmiş kanı bedenin daha derin kesimlerine taşıyan basit bir dolaşım sistemi de bulunur. Böcekler gibi eklembacaklılarda, beden yüzeyine açılan ve iç dokularla bağlantılı soluk borularından oluşan ağ biçiminde bir yapı vardır. Su böceklerinin ya da larvaların soluk boru sistemleri, sudan oksijeni alma özelliğini kazanmıştır. Denizyıldızında gaz alışverişi, boru ayağında olur. Birçok omurgasızda, beden yüzeyinden dışarı bir çıkıntı biçiminde uzanmış tek bir hücre tabakasından, damar bakımından son derece zengin üstüste yığılmış tabakalara kadar, değişik biçimlerde solungaçlar vardır. Örümceklerin kitap akciğerleri, kitap yaprakları biçiminde doku levhalarından oluşur; hava, karındaki deliklerden girerek, bu levhalar arasında dolaşır.