Kanishka (ü. 1. yy), Çince, jianisejia. Afganistan’da ve büyük olasılıkla Keşmir’in kuzeyindeki bölgelerde hüküm süren Kushan hanedanının en büyük kralı. Daha çok Budacılığm koruyucusu olarak tanınır.
Kanishka ile ilgili bilgilerin çoğu Çince kaynaklardan, özellikle Budacı Ayazmalarından elde edilmiştir. Tahta çıkış tarihi kesin olarak bilinmemektedir. 78-144 arasında bir tarihte tahta çıktığı ve hükümdarlığının 23 yıl sürdüğü söylenir. Şakaların başa geçtiği 78 yılını temel alan Şaka takviminin Kanishka tarafından başlatıldığı sanılmaktadır.
Miras ve fetihler yoluyla genişleyen krallık, Kanishka döneminde batıda Buhara’ dan doğuda Ganj Vadisindeki Patna’ya; güneyde Hindistan’ın orta kesimlerinden kuzeyde Pamirler’e kadar uzanan bir bölgeyi kapsıyordu. Krallığın başkenti büyük olasılıkla Purushapura’ydı (bugün Peşaver, Pakistan). Kanishka’nın, Pamir Dağlannı geçerek daha önce Çin’deki Han hanedanının yönetiminde olan Hotan, Kaşgar ve Yerkand (bugün Çin Türkistam’nda) kent- devletlerine boyun eğdirdiği sanılmaktadır. Orta Asya’daki Çinlilerle Kanishka arasındaki ilişki Hint düşüncesinin, özellikle Bu- dacılığın Çin’de yayılmasını sağlamış olabilir. Budacılık Çin’de ilk kez İS 2. yüzyılda ortaya çıkmıştır.
Budacılığm koruyucusu olan Kanishka Keşmir’de, Mahayana Budacılığınm başlangıcı sayılan dördüncü büyük ruhani meclisi toplamasıyla da ünlüdür. Çin kaynaklarında, mecliste Budacı yasalar üzerine yapılan yorumların bakır levhalara yazıldığı belirtilir. Bu metinler yalnızca Çince çeviriler ve uyarlamalarla günümüze ulaşabilmiştir. Ka- nishka’nın bastırdığı paralarda Buda’nın yanı sıra Zerdüşt, Yunan ve Brahman tannlanna yer verilmesi onun ne kadar hoşgörülü bir hükümdar olduğunu göstermektedir. Hükümdarlığı döneminde Roma İmparatorluğu ile kurduğu ilişkiler sayesinde ticaret ve kültür alanlannda gelişmeler sağlanmıştır. Bu dönemdeki Doğu-Batı kaynaşmasına ilişkin en önemli örnek, Yu- nan-Roma özellikleri de taşıyan Gandhara sanatıdır(*).
