ÇOCUKLAR
Çocuklar İshal
İSHALDEN ÖLMEMELİ
Stj. Dr. Raslm ARIKAN
|”shal, gelişmiş ülkelerin çocuklarında nadiren görülen, görülse de öldürmeyen bir hastalıktır. Gelişmekte olan bir ülkedeki çocuklar ise yılda ortalama 3-4 kez ishal olmaktadırlar.
İshalde görülen sık ve sulu dışkı, yaşam için mutlaka gerekli olan su ve tuzların kaybına neden olur. Bu durum düzeltilmez yada hastalık geçinceye kadar bu kayıp yerine konamazsa hasta ölebilir.
Çocukluk çağı ishallerine zemin hazırlayan etkenlerin baş-lıcaları temizlik kurallarına uyulmaması, çevre sağlığı hizmetlerinin yetersizliği, kötü belenme, sosyoekonomik düzeyin düşüklüğü, sağlık eğitiminin yetersizliği ve kültürel faktörlerdir. Bunları düzeltmek ise uzun vadeli ve pahalı çalışmaları gerektirmektedir.
İshallerin onda dokuzu virüsler nedeniyledir. Diğerlerinin de çoğu mikrobiktir. En önemli bulaşma yolu, dışkı-ağız yoludur. Bunda, kırsal kesimde yaygın bir uygulama olan tarlaların insan dışkısıyla gübrelenmesi ve kötü yapılmış helalar büyük rol oynamaktadır.
İshale neden olan mikroplar bağırsakların sıvı salgısını artırırlar. Bugün elimizde bu salgıyı azaltacak bir ilaç yoktur. Yaygın olarak kullanılan ishal kesici ilaçlar, yalnızca bağırsak hareketlerini felç ederek bu işlevlerini yaparlar. Bağırsağın önemli savunma mekanizmalarından biri olan hareketliliğinin manasına nedpn olur.
bir y&kmm-ii sebebi etun ¿¿AaI, hrr yıl 4-S milyon ç&suğun ölümüm neden eîmakttuitr. Diğer gelişmekte elan ülkelerde oiduğu gibi, ishal ülkemizde de şife görülmektedir ve 0-4 yaş grubu çocuktarımtzm Mûm nedenleri arasında ikinci strayı almaktadtr. Bir yaşın altındaki çocuk ölümlerinin ise % 18’sı (yılda 30.000 bebek) ishal nedeniyledir.
Antibiyotikler de ishalde sadece doktorun tavsiye ettiği nadir durumlarda yararlıdır. Çünkü ishallerin çoğunun etkeni olan virüsler, antibiyotiklerden etkilenmezler.
ishallerin büyük çoğunluğu, en geç bir hafta içinde kendiliğinden iyileşir. Önemli olan bu birkaç günlük devreyi, kaybedilen su ve tuzu yerine koyarak ve beslenmeyi düzelterek atlatabilmektir.
ishalli kişilere sıvı besinler ve su vermeyi kesmek, beslenmelerini sıkı denetim altına almak, onlara yapılabilecek en büyük kötülüktür. Çünkü kötü beslenme ve dışkı ile şutuz kaybı ölümü davet eder. Özellikle çocuklar, vücutlarının küçüklüğü nedeniyle bundan çok daha fazla etkilenirler.
Bugün, çocukluk çağı ishallerinin neden olduğu su-tuz kaybını (dehidrasyonu) önlemek ve düzeltmek için çok etkili, ucuz ve uygulaması kolay bir yöntem vardır: Oral re-hidrosyon tedavisi (Ağızdan ishal tedavisi).
Ağızdan ishal tedavisinin esası, vücudun kaybettiği su ve tuzları ağız yoluyla yerine koymaktır. Bu amaçla, herkesin kolaylıkla hazırlayıp kullanabileceği çeşitli çözeltiler önerilmiştir. Bunlardan en çok bilinen ve yaygın olarak kullanılanı UNlCEF’in de üreterek dağıttıği aşağıdıki formüldür:
Sodyum Klorür (sofra tuzu)……………….3.5 g
Sodyum Bikarbonat (Bildiğimiz Karbonat)2,5 g
Potasyum Kloriir…………………………..1,5 g
Glikoz……………………………………….20 g
Bu karışım, bir litre (beş su bardağı) kaynatıldıktan sonra soğumuş su- içinde eritilmeli Ve ishalli kişiye her kaka yapışında birçay bardağı içirilmelidir. Tüm sağlık kuruluşlarından parasız olarak sağlanabilen bu ağızdan ishal tedavisi poşetlerinin eczanelerde de satılmasına başlanmıştır.
Herşeye karşın bu poşetlerden sağlanamadığında şu malzemeler kullanılarak evde de hazırlanabilir:
İki tepeleme yemek kaşığı dolusu toz şeker,
Bir tepeleme çay kaşığı dolusu sofra tuzu,
Bir silme çay kaşığı dolusu karbonat.
Bu karışım, 5 su bardağı (I litre) kaynamış-soğumuş suyun içinde eritilir. Hasta her kaka yaptığında bir çay bardajjı
Bard;
melidir. Tuz niş gazoz ve irilmelidir. Af elma suyu ve
Özellikle kırsal kesimlerde geniş ölçüde ç c ölümlerine yol açan ishalin ağadan tedavisi, lında vücudun kaybettiği su ve tuzlan ağa yo ‘l la yine vücuda geri vermektir.
içirilir. Eğer çocuk tadını beğenmez, içmek istemez;* I sıkılarak içilmesi daha kolay hale getirilebilir.
Hazırlanan bu su, ağzı kapaklı, temiz bir kap için l< lanmalıdır. Çocuğun ishali iki günde oüzelmezse, ı götürülmelidir.
İshalli çocuklarda anne sütü kesilme az şekerli çay, limonata ve gazı çıkarıl verilebilir. İnek sütü ise sulandırılarak vı rinç lapası, yoğurt, patates, şeftali ile elma suyu ve f verilebilir.
İshal kesici ilaç ve antibiyotikler, doktora dam:, lı kesinlikle kullanılmamalıdır.
Ünlü Lancet tıp dergisinin “Bu yüzyılın en öne ılı gelişmesi” olarak söz ettiği Ağızdan İshal Tedavisi, ,r çapında bilinir ve uygulanır hale geldiğinde, ishal n: d ortaya çıkan ölümlerin %84’ü önlenmiş olacaktır.
