Çerkeslerin yaşamında en önemli toplumsal olaylardan biri cenaze töreni. Geleneksel cenaze töreni son yıllara kadar uygulanıyordu.
Serkeşlerde cenaze, ölüm haberinin duyurulmasından başsağlığı dileklerine kadar, baştan sona törensel bir havada geçer. Gele-erin belirlediği bu törensel hava, daha ölmek üzere olan hastanın yanında başlar. Hastanın yanında mutlaka akraba veya komşulardan birileri bekler; erkekse erkekler, kadınsa kadınlar.
Çevre köylere, akraba ve tanıdıklara haber verine görevi köyün gençlerinden, ölenle akraba olmayan kişilere verilir. “Şhak’o” diye adlandırılan bu gençlerden her biri iiç dört köye haber vcrecek şekilde görevlendirilir. ‘‘Şhak’o’Yıun belli davranış kurallarına uyması gerekir. Köy içinde atım sakince sürer, dörtnala veya tırıs gitmez, atı kamçılamaz. Haber vermek için gittiği evin avlusuna girdiğinde atının başı eve bakacak şekilde durur, atını yan çevirmez. Atın solundan iner ve dizgin kayışını sol eliyle atın çenesinin altından tutar. Sağ elinde katlanmış halde kamçı bulunur. Kısa ve açık ifadelerle (duneym yehıjas veya şı’ejqım) vel’at haberini verir, cenazenin nc zaman kaldırılacağını bildirir ve tekrar atma biner ve atın başını sağa çevirerek ayrılır. Hiçbir şekilde eve girmez, sohbet etmez.
Cenaze, köyün imamı veya bu işi bilen kişiler tarafından evde yıkanır (hadağapsk), kel’ene (cebin) sarılır, evin uygun bir yerinde, üzeri örtülerek seki üzerinde veya yerde bekletilir. Cenazenin başında mutlaka biri bekler, Görmek isleyen yakınlarına yüzü açılarak gösterilir. Cenaze töreni vc başsağlığı için dışarıdan gelenler köylüler tarafından köy meydanında karşılanır ve erkekler cv sahipleri (bısım) tarafından
Cenaze, mezarın dibinde “leh” denilen açıklığa, başı batıya, yüzü kıbleye bakacak şekilde yerleştirilir.
Adığe/de Murat Hağavuc’un cenaze töreni. Naaş mezarlığa götürülmek üzere evelen çıkarılırken, katılanlar dua ediyor.
cVlere götürülür. Kadınlar ise köyün kadınlarının da bulunduğu c ze evine giderler. Uzak yoldan gelenler dışında genellikle kimscy< mek verilmez. Evde dinlendikten sonra aptes alınır ve camide na kılınır. Daha sonra cenaze evine gidilir, cenaze alıntı’ ve mezarlıği tirilerek musalla taşına konur. Mezarlıkta namazı kılındıktan s cenaze açılan mezara yakınları taralından indirilir. Mezarın dib leh denilen açıklığa, başı batıya, yüzü kıbleye bakacak şekilde ye tirilir. Bu boşluk tahtalarla kapatılarak üzeri toprakla örtülür. Cenaze defnedildikten sonra toplıı halde eve dönülür. Burada, uygulanmayan bir başsağlığı töreni gerçekleşir. Başsağlığını k edecek olanlar (sadece erkekler), avluda dizilirler. Mezarlıktan j topluluk onların karşısında sıra halinde toplanır. En öndeki sırada ri sol ayağıyla bir adım öne çıkar. Sol elini yavaş yavaş kaldırara mna götürür ve tekrar yavaş yavaş indirir. Bu sırada hiçbir şey sö; mez, kimse konuşmaz, tanı bir sessizlik hâkimdir. Bu töreni tama yan kişi dönmeden, sol ayağını geriye atarak yerine geçer. Bütün luluk sağ tarafa döner ve dağılır. Bu sırada sözlü olarak başsağlı^ lenmez. Bu tören İslam’a uygun olmadığı gerekçesiyle ve imam gayretiyle ortadan kalktı.
Akrabalar yalanlık derecelerine göre bir hafta, on gün veya daha la cenaze evinde kalırlar. Bu süre İçinde cenazeye yetişemeyip sağlığına gelenler kabul edilir. Başsağlığı dileği evin cn yaş] iletilir. Başsağlığı sırasında sohbet edilmez, başka, konulardan i şulmaz. sigara içilmez. Grup halinde gelinirse sadece cn büyiik made) başsağlığı diler, Ayrılırken- “Allahaısmarladık”-denmez,, t zc sahipleri de gidenleri geçirmez.
Cenaze evinde bir hafta on gün yemek pişmez. Bu süre içinde ko lar yemek gönderir. Cenaze defnedildiği günden itibaren 7 gün lif şam cenaze evinin önünde çocuklara yağda kızartılmış lokum (1< halıve) dağıtılır. Yedisinde, kırkında ve elli ikisinde dua okutulu
