Innr’i ve Romanya’daki araştır-.zerlerine baraj inşa edilen nrr- denizlerdeki ekosistem ?ii\ Qk etkileri olduğunu söy-Geçriğimiz 25 yıldır, Tuna fcenndeki bir baraj, Karade-ftİefc ık çeşitlerinde değişimlere •<-_vor. Bu algler, denizdeki di-«ışırr: yok edebilecek toksik t salsılıyorlar.
TFusü Nehri’ndeki Iron Gates bara-fcoe-cin-Romanya sınırında yer aline yılında inşa edildi. Baraj, MIC \ .metrekarelik bir alanı su -.ün koruyor. Ancak, nehrin j£ rurçjcıklar, bu dev baraj gölü-sitwC’_rjyor.
D<cr:Jterdeki, çözünmüş silikatlarsa vivnağını, nehirlerce taşman kum tanecikleri oluşturur, aîıkır’jr. özellikle ilkbahar aylarm-jrarderin güzeylerinde çok mik-»c-cllen tek hücreli diatomların ro-’n. kaynağıdır. Bunlar, deniz mınde diğer canlılara besin ¿çısından çok önemli bir yere Bu diatomlar, silikatları, cam ■ıhtıklarını oluşturmak için ~-‘ıir.
‘»ta: ■■mlir. öldüklerinde, içerdikleri ¡ur.-i birlikte denizin dibine doğ-bu nedenle, yenilerinin ge-ıre*; için sürekli bir silikat kay-•ercKİidir. Denizdeki silikat mik-l;_i :.;mda, buna bağlı olarak di-sjvısı da azalır ve bu da diğer ■n savı sının artmasına neden olur, iti e kadar, hiçkimse barajların îs sistemini bu denli etkileye-zosterememişti. Problem ise, ■«»i edilmeden önce ve inşa edil–rj. silikat miktarlarının uzun
bir zaman aralığında ölçülmesinin çok uzun zaman almasıdır.
Almanya’daki Hamburg Üniversitesi ve Baltık Araştırma Enstitüsündeki bilim adamları, uzun zamandır Konstanza’daki Romanya Deniz Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan gözlemleri ve kendi verilerini birleştirerek bu problemi çözdüler.
Araştırmacılar, Karadeniz’de Tuna Nehri’nin deltasında I950’li ve 60’lı yıllarda yapılan silikat ölçümlerini, 1979 yılından günümüze kadar yapılan ölçümlerle birleştirdiler. Ortaya çıkan sonuç ise, Iron Gates barajının, Karadeniz’e akan silikat miktarını üçte iki oranında azalttığı yolunda. Baltık Enstitüsünün başkanı Bodo von Bodun-gen’e göre, barajın en şaşırtıcı etkisi, Karadeniz’in ortasında, yüzeydeki silikatların yüzde 60 azalmasıdır.
Hesaplar gösteriyor ki, bu azalmanın sorumlusu Iron Gates barajıdır. Bodo von Bodungen, Karadeniz’e, baraj nedeniyle 14,7 milyon ton daha az silikat aktarıldığını belirtiyor. Nehrin yukarılarından elde edilen verilere göre ise 11.8 milyon ton silikat barajda tutuldu. Karadeniz’in silikatlarının yüzde 80’ini Tuna sağlıyor. Rusya’daki Din-yeper ve Dinyester nehirlerindeki barajlar, silikat eksilmesinin geri kalanının nedeni olabilir. Bu eksik silikatların, ekologlarca tahmin edildiği gibi, alg popülasyonlarındaki değişimlere neden olduğu konusunda kanıtlar var. Belki de tarımda kullanılan gübrelerden ve diğer endüstriyel nedenlerden kaynaklanan azot ve fosforun Karadeniz’e dahgSSİüyük miktarlarda boşalmasından dolayı bütün diğer algler artarken, diğer bitkisel planktonlar, diatom-
lardan daha hızlı artıyorlar. Bugün. 1972’den önce bilinmeyen, silikatlar olmadan da çoğalabilen alg türlerinin mevcut olduğu biliniyor. Aynı zamanda, toksik olabilen dinoflagellate’lerin diatomlardan yüzde 50 daha fazla arttığı saptandı. Erdemli de bulunan Deniz Araştırma Enstitüsü’nden İlkay Şahi-noğlu, Romanya, Ukrayna ve Bulgaristan’ın daha fazla toksik artışlar bildirdiklerini söylüyor.
Von Bodungen, “Biz bunun balıklar için ne anlama geldiğini tahmin edebiliriz; ama ekosistemde çok daha büyük etkileri olmalı” diyor. Diğer pek çok denizde olduğu gibi Karadeniz’deki balık stoklarında da önemli azalmalar var. Doğal olarak burada, diğer birçok faktörün de ele alınması gerekli.
Von Bodungen, silikat miktarındaki benzer azalmaların Ren ve Mississippi nehirlerinin beslediği denizlerde de görüldüğünü; bunun da diatomlardaki ve dinoflagellate’lerdeki azalmayı açıklayabileceğine inanıyor. Bu nehirler üzerinde henüz baraj inşa edilmemiş; ancak kıyılarındaki erozyon, bu azalmanın nedenini oluşturuyor.
Virginia Deniz Bilimleri Enstitii-sü’nden John Milliman, Tuna üzerindeki barajdan birikintiyi zaman zaman akıtmak gerektiğini belirtiyor. Ancak bu her zaman mümkün değil. Milliman, bazı barajların hiç inşa edilmemiş olması gerektiğini söylüyor.
Milliman, eğer Tuna’daki araştırmaların sonuçları doğruysa, Mısır’da önemli bir silikat kaynağı olan Aswan barajının tüm Akdeniz’in ekolojisini değiştirebileceğini belirtiyor
