HALLEY KUYRUKLUYILDIZINI TELESKOPLA İZLEMEK İSTER MİSİNİZ?
İsteyen okuyucularıma tlalley Kuyruklu-yıldızı’nı, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi Bölümü Gözlemevi’nden teleskopla izleyebilecekler.
Hazırlıkları sürdürülen bu konuda ayrıntılı bilgiyi, önümüzdeki sayıda bulabileceksiniz.
lığı (en az 59! milyon km) yanında oldukça küçüktür. Pio
Venüs’e, ikisi Rusiar, biri de ABD tarafından üç uzay aracı daha gönderilecektir.
Venüs’ten sonraki hedef Mars gezegeni olarak seçilmiştir, Çünkü Mars, yörünge hareketi sırasında Dünya’ya yaklaştığında, aradaki uzaklık 55.5 milyon km’ye kadar düşer. Bu yakınlığa karşın, Mars’a yolculuk yedi aydan daha az bir sürede tamamlanamaz. Bunun nedeni, Mars’ın bir dış gezegen olması ve Mars’a giden her uzay aracına, güneş çekiminin bir yavaşlatma etkisinin bulunmasıdır; Mars’a ilk uzay aracının I Kasım 1962’de’fırlatılmasından bir süre sonra araçla haberleşme kurulamaz olmuş ve 5 Kasım 1964’te fırlatılan araç da yolculuk sırasında görevini yapamayacak şekilde bozulmuştur.
Mars’a fırlatılan ilk başarılı uzay aracı 28 Kasım 1964’te fırlatılan Mariner4’dür. Bu araç 14 Temmuz 1965’te Mars’ın yakınından geçerken 20 kadar başarılı fotoğraf çekip Dün-ya’ya göndermiştir. 1969’da daha geliştirilmiş iki uzay aracı (Mariner 6 ve Mariner 7) Mars yakınından geçerken 200’den fazla fotoğraf çekmişlerdir. Î97I de Mariner 9, Mars’ın çevresinde yörüngeye girmiş ve Mars yüzeyinin tamamı fotoğ-rafianmıştır (toplam 7.200 kadar fotoğraf) Bu fotoğraflarda 100/m’yejkadar ayrıntılar görülebiliyordu. 1971-1973 yılları arasında Rusların Mars’a gönderdiği 5 uydu, gezegenin etrafında yörüngeye girip başarılı incelemeler yapmış; ancak Mars yüzeyine yumuşak iniş denemeleri başarısız olmuştur. Uydular her defasında, iniş sonrasında fonksiyonlarını kaybedip, bilgi gönderemez duruma gelmişlerdir. Bunun nedeni, Mars atmosferinin çok hareketli olması, şiddetli fırtınaların haftalarca sürmesidir. 1975 yılında fırlatılan iki araç, Mars yüzeyine başarılı yumuşak iniş yapmışlar ve uzun süre yakın çevrelerini inceleyip, gezegen hakkındaki detaylı bilgiyi Dûn-ya’ya iletmişlerdir.
Merkür gezegenine araç göndermek, Güneş’in hızlandırma etkisi nedeniyle kolay; fakat hızlanmış aracı yavaşlatıp, Merkür etrafında yörüngeye oturtmak veya yüzeye yumuşak iniş yaptırmak fazla yakıt gerektirdiğinden oldukça zordur. Üstelik, Merkür gezegeni fazla ilginç olmayan, Ay görünümlü bir gezegendir. Bu nedenle Merkür’e uzay aracı gönderilmemiş ve bu gezegen hakkındaki bilgi için, Yer yüzeyinde yapılan gözlemlerle yetinilmiştir. Ancak 1973 Kasım’ında Venüs’e gönderilen Mariner 10 aracının, dönüşünde Merkür yakınından geçerken çektiği 2.800’den fazla ayrıntılı fotoğraf, Merkür gezegenini daha iyi anlamamızı sağlamıştır.
1970’lerde, daha uzak gezegenlere uzay uçuşları yapılması için planlar yapılmaya başlandı. İlk iki uzay aracı Pioneer 10 ve Pioneer II, sırasıyla 3 Mart 1972 ve6 Nisan 1973’te Jüpiter gezegenine doğru yola çıktılar. Pioneer 10 aracı 4 Aralık !973’te Jüpiter yüzeyine 81.700 km. yakından, Pioneer 11 de 3 Aralık 1974’te aynı yüzeye, sadece 43.000 km. yakınından geçtiler. Bu uzaklıklar, Jüpiter’in bize olan uzik-
ri cer 11, Jüpiter’in çekim etkisiyle yolunu değiştirip, Satür gezegenine doğru yoluna devam etti; I Eylül 1979’da Sa tüm ün yakınından geçip, önceki yıl güneş sistemini tarru men terk ederek, sonsuz boşlukta Boğa burcunun en parla’ yıldızı olan Aldebaran’a doğru savrulup gitti. Aldebaran b ze 53 ışık yılı uzaklıkta olup, Pioneer 11 bu yolu 30 milyo yılda katedebilecektir. Aldebaran da bu süre içinde yer d ğiştirebileceğinden, Pioneer 11 büyük olasılıkla hiçbir g~ cismiyle karşılaşmadan galaksimizin içinde dolaşıp duracaktı
1977’de dış gezegenlerin (özellikle Jüpiter ve Satürn’ ün) incelenmesi için, NASA tarafından iki hafta ara ile ifc uzay aracı daha fırlatıldı. Voyager I (sonradan atılan) 54< günde Jüpiter’e ulaşırken (5 Mart I979’da), İkincisi daha ya vaş yol alıp 688 gün sonra (20 Ağustos 1979’da) Jüpiter’ir yanından geçmişti. Jüpiter’in çekim etkisiyle yönleri değişti rilip, hızlandırılan bu araçlar sırasıyla 12 Kasım 1980 ve 2! Ağustos 1981’de Satürn’ün yakınından geçerek bu gezeger hakkındaki bilgimizin de büyük ölçüde yenilenmesini sağladılar
Voyager I güneş sistemini terk edip giderken, Voyag
2 aracı 30 Ocak I986’da Uranüs gezegeninin, 24 Ağust 1989’da da Neptün gezegeninin yakınından geçip, az biline bu dev gezegenler hakkındaki bilgimizin de yenilenmesi sağlayacaktır.
Güneş sistenji üyelerinin yakından incelenmesi için u aracı gönderilmesi durdurulmuş değil. Sırada gezegenler a” madde, küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlar var. Şi~ ‘den Halley kuyruklu yıldızına 4 araç gönderildi. Önümüz ki yıl Jüpiter’e bir uzay aracı daha gönderilecek. I990’lı y larda ise uzay mekiğinden başlayarak, uzak gezegenlere I kadar insansız yolculuk yapılması planlanıyor. Bu yolculu1 lar, güneş sisteminin bir bütün olarak daha iyi anlaşılması yardımcı olacaktır. Güneş sistemi hakkında son bulgular ı ğında bugünkü bilgimizin bir özetini bundan sonraki sayıı bulacaksınız.
10
BİLİM ve tek:
