şaşkınlıkla baktı

(perdeye) şaşkınlıkla baktı, sıfat-fiil isim

_^r3- Bağ-fiil: (ulaç): gylem belirttiği için fiil; ik^çümleyi bağjadjğnşı^^

“Martı, kanadını çırparak uzaklaştı.” bağ-fiil

“Onu sokakta bırakıp gidemezdi, bağ-fiil

Bu güzel ses onundur diye düşündü.

bağ-fiil

“Hayat çiçeklerde başlarken tazelik içindeydi doğa.”

bağ-fiil.              

CÜMLENİN ÇÖZÜMLENMESİ:

l-                      Yapılarına Göre Cümleler: Cümlelerin içerdiği hüküm sayısına bakılır. Her hüküm bir cümleyi belirttiği, her cümlenin temel öğesi de yüklem olduğuna göre, cümlenin önce yüklemleri bulunur. Yüklemlerin sayısına ve özelliğine göre çözümlenir.

1. 1.       Basit Cümleler: Bir tek hüküm belirten yani bir yüklemi olan cümlelerdir.

“Çevrenizdeki insanları ve hele kendinizi ince ince gözden geçirin.” (Basit cümledir.)

yüklem

“Uygarlık insanların ortak eseridir.” (Basit cümledir.)

yüklem

2-       Bileşik Cümleler: Çeşitli anlam ve görev ilgileri ile birbirine bağlı cümleciklerden oluş- muş cümlelerdir. Her cümlecik bağımsız değildir. Belirli bir hükmün oluşmasına yar­dımcı olur.

ÖRNEK: Günlük olayların akışını / izleyemez / duruma düştü./

1. cümlecik ^r 2. cümlecik 3. cümlecik⁷“

(yan cümlecik) (yan cümlecik) (Temel cümlecik)

Temel cümlecik: Bir bileşik cümlede asıl hükmü belirten cümleciktir.

yan cü^leciklTrdİr^Bİr^M^     ^{Veya başka bİr cümleci}S'” anlam,m tamamla-

olabilir         ^{C ya}“^{Cümlecikler temel} cümleciğin herhangi bir öğesi

ÖRNEK: Ben de bu dünyada iyilik yapmak / isterdim.

(Yan cümleci yüklem Yüklem

(nesne görevinde)  Temel cümlecik

Okul öğrenmek için / bize yol gösterir. Yan cümlecik Temel cümlecik

(zarf tümleci)

uygarlık topluluğunda yer almalıyız. 4evnel cümlecik

)

Yan cümlecikler başka bir yan cümleciğin de öğesi olabilir.

1. 1.       yan c.    2. yan c. 3. yan c. temel c.

“Bir şeyi yok etmeden / düzeltmeye / alışmak / lazımdır.

1                                            yan c.     2. yan c.

Bir şeyi yok etmeden / düzeltmeye (1. yan c., 2. yan c.in zarf tümlecidir.) zarf tümleci

1. 2.    yan c. 3. yan c. düzeltmeye / alışmak / (2. yan c., 3. yan c.in dolaylı tümlecidir.)

Dolaylı t.

1. 3.  yan c. temel c.

alışmak / lâzımdır. (3. yan c., temel cümleciğin öznesidir.) özne

3-       Sıra Cümleler: Bağımsız cümlelerin herhangi bir nedenle aralarına virgül (, ) konarak arka arkaya sıralanmasından oluşmuştur.

Bu yayla üstünde bütün tarih geldi, / geçti, / destanlar suyunu içti, / masallar koynun- da büyüdü. (Dört bağımsız cümleden oluşan bir sıra cümledir.)

4-       Bağlı cümleler: Sıra cümleler bir bağlaçla birbirine bağlanırsa, bağlı cümle oluştur­muş olur.

ÖRNEK: Genç kız paltosunu giydi / ve / sokağa çıktı.

1. 1.                                                             bağımsız cümle    bağlaç 2. bağımsız c.
2. II.  ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER:

1-         Olumlu cümle: Bir eylemin olduğunu belirten veya kabul eden cümlelerdir.

ÖRNEKLER: “Kelimelerin büyüleyici etkisi sözlerden örülü bir evren yaratır.”

Bu, çok değerli kusursuz bir elmastı.

Onun içinde enerji ve özlem var.

2—       Olumsuz cümle: Bir eylemin olmadığını veya kabul edilmediğini belirten cümlelerdir.

ÖRNEKLER: “Yayla insanı, ruhunun derinliklerine kadar karıştırılmayınca coşmaz.” “Başka dile uymaz annenin sesi.”

Aradığınız o kitap bizim kitaplıkta yok.

“Ne gördüm ne de bir kimseye sordum.

46 Sizden beklediğim cevap bu değildi.”